Συνέντευξη ΥΦΥΠΕΞ, κ. Γ. Βαληνάκη στην εφημερίδα “ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ” και τον δημοσιογράφο Β. Πλάκα (23/10/05) (2005-10-24)
1. Η Ελλάδα θα ασκήσει βέτο στην ευρωπαϊκή πορεία της πΓΔΜ αν η γείτων δεν επιδείξει διάθεση συνεργασίας για μια κοινά αποδεκτή ονομασία;
Η θέση μας είναι ξεκάθαρη. Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, έχουμε το δικαίωμα να αντιταχθούμε στην ένταξη της γειτονικής χώρας σε διεθνείς οργανισμούς με οποιοδήποτε άλλο όνομα εκτός από το “πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατίας της Μακεδονίας”. Εκτός αν, εν τω μεταξύ, έχει επέλθει συμφωνία για μια κοινά αποδεκτή ονομασία.
Υποστηρίζουμε την ευρωπαϊκή προοπτική των Σκοπίων, υπό τον αυστηρό, όμως, όρο ότι θα εγκαταλείψουν την αδιάλλακτη στάση και θα προσχωρήσουν στη λογική μίας κοινά αποδεκτής λύσης. Μόνο με μια τέτοια λύση θα ενισχυθούν οι διμερείς σχέσεις, θα υποστηριχθεί η σταθερότητα της περιοχής και θα διευκολυνθούν οι ευρωατλαντικές επιδιώξεις της πΓΔΜ. Μέχρι να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, διατηρούμε το δικαίωμα και τη δυνατότητα που μας παρέχει η συμφωνία του 1995.
Αλλά η ηγεσία των Σκοπίων πρέπει να κατανοήσει και κάτι ακόμη: Στην Ε.Ε. επικρατεί μεγάλος προβληματισμός σχετικά με τις επόμενες διευρύνσεις. Δεν αρκεί, λοιπόν, να μην αντιταχθεί κάποιος στην ευρωπαϊκή προοπτική. Σε αυτή τη δύσκολη και μακρά διαδικασία θα χρειάζονται, παράλληλα, ενεργό και συνεχή υποστήριξη. Η Ελλάδα μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτό. Τα Σκόπια θα έχουν συνεχώς ανάγκη τη στήριξη κάθε κράτους-μέλους και πάνω από όλα της Ελλάδας.
2. Η πΓΔΜ κρατάει σκληρή και αδιάλλακτη στάση. Ποια άλλα μέτρα μπορεί να χρησιμοποιήσει η χώρα μας ως μέσο πίεσης. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε εφαρμόσει εμπάργκο. Υπάρχουν τέτοιες σκέψεις;
Διπλωματία με έναν δεν υπάρχει. Δυστυχώς η μέχρι σήμερα στάση της πΓΔΜ είναι εντελώς αντιπαραγωγική. Η ηγεσία των Σκοπίων οφείλει να σκεφθεί στρατηγικά, ορθολογικά και σε ορίζοντα χρόνου. Και να αναρωτηθεί αν έχει πραγματικά όφελος απ’ το να παρελαύνει την αδιάλλακτη στάση της στα διεθνή fora. Πάντως, δεν ωφελεί κανέναν στην περιοχή η επιστροφή στο 1994. Ταυτόχρονα, όμως, θέλω να αναφερθώ και να υπογραμμίσω το αυτονόητο: καμία ελληνική κυβέρνηση, σήμερα ή αύριο, δε μπορεί να στερηθεί οποιασδήποτε από τις πολλές άλλες δυνατότητες που έχει στη διάθεσή της.
3. Οι ΗΠΑ πέρυσι, αιφνιδιάζοντας τη χώρα μας, αναγνώρισαν τα Σκόπια ως “Μακεδονία”. Φέτος ο κ. Μπερνς επιτίθεται φραστικά ση χώρα μας και παίρνει καθαρή θέση υπέρ της πΓΔΜ. Πως κρίνετε την αμερικανική στάση;
Έχουμε πει ότι η πράξη της αναγνώρισης ήταν μια ακατανόητη ενέργεια των ΗΠΑ, διότι δεν βοηθά την προσπάθεια επίτευξης μια αμοιβαία αποδεκτής λύσης, αφού ενίσχυε την αδιάλλακτη στάση της άλλης πλευράς. Οι πρόσφατες δηλώσεις Μπέρνς, ανεξαρτήτως του αν αποδόθηκαν επακριβώς, δημιούργησαν αρνητικές εντυπώσεις και ως εκ τούτου χαρακτηρίσθηκαν από εμάς ως ατυχείς. Ταυτόχρονα, όμως, δεν πρέπει να σταματήσουμε την προσπάθεια για την επίτευξη λύσης στο θέμα του ονόματος, και γι’ αυτό πρέπει να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με όλους όσους θα μπορούσαν να βοηθήσουν.
4. Πάνω από 100 χώρες αναγνώρισαν την πΓΔΜ ως “Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Πως μπορεί αυτό να αλλάξει;
Η μακρόχρονη περίοδος αδράνειας που ακολούθησε την υπογραφή της Ενδιάμεσης Συμφωνίας έστειλε λάθος μηνύματα προς την άλλη πλευρά και τη διεθνή κοινότητα. Σωρεύθηκαν αναγνωρίσεις και αρνητικές πρακτικές στις διμερείς σχέσεις της πΓΔΜ που, δυστυχώς, διαμόρφωσαν ένα όχι ευνοϊκό περιβάλλον για την ελληνική προσπάθεια. Η κυβέρνηση μας κληρονόμησε αυτή την κατάσταση. Κινηθήκαμε, όμως, άμεσα και διασφαλίσαμε την κοινή στάση της Ε.Ε. και αποδείξαμε την εποικοδομητική μας στάση. Με αίσθημα ευθύνης πήραμε μια γενναία απόφαση να αποδεχθούμε την πρόταση Νίμιτς του περασμένου Απριλίου ως βάση για διαπραγμάτευση. Η δογματική και αδιάλλακτη στάση των Σκοπίων ακύρωσε την προοπτική διευθέτησης. Η πρόσφατη πρόταση Νίμιτς ισοδυναμούσε ουσιαστικά με αποδοχή των θέσεων της άλλης πλευράς και για αυτό και επιστράφηκε αμέσως ως απαράδεκτη. Συνεχίζουμε την προσπάθεια και χειριζόμαστε το θέμα με νηφαλιότητα, υπευθυνότητα και πάντοτε με κριτήριο την κατοχύρωση των εθνικών μας θέσεων και επιδιώξεων.
Η Τουρκία να αλλάξει νοοτροπία
Ο υφυπουργός Εξωτερικών στέλνει μήνυμα και στην Τουρκία. “Για να μπει στην Ε.Ε. χρειάζεται πρώτα μεταρρύθμιση στη νοοτροπία της”, σημειώνει, καλώντας την να αφήσει την απαράδεκτη πρακτική των προκλήσεων στο Αιγαίο. Ο κ. Βαληνάκης εκτιμά πως στις 3 Οκτωβρίου τέθηκαν συγκεκριμένα και δεσμευτικοί όροι για την Τουρκία, ενώ καλύφθηκαν όλες οι θέσεις και επιδιώξεις Ελλάδας και Κύπρου. “Για να γίνει πλήρες μέλος, στο τέλος του μακρού μαραθώνιου δρόμου, θα πρέπει να εφαρμόσει όλους τους όρους και τα προαπαιτούμενα”, σημειώνει και προσθέτει πως κριτήριο θα είναι και η εξωτερικής της συμπεριφορά σε Αιγαίο και Κυπριακό.
Προσεκτικές κινήσεις στο Κυπριακό
Αναφορικά με μια νέα πρωτοβουλία του ΟΗΕ για επίλυση του Κυπριακού ο κ. Βαληνάκης σημειώνει πως τόσο η ελληνική όσο και η κυπριακή κυβέρνηση, έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στη συνέχιση των προσπαθειών στο πλαίσιο του ΟΗΕ. “Πιστεύουμε ότι ενδεχόμενη επανεκκίνηση της σχετικής διαδικασίας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη πολύ καλά και προσεκτικά, ώστε να μειωθεί στο ελάχιστο δυνατό η πιθανότητα νέας αποτυχίας” λέει και προσθέτει ότι οι όποιες κινήσεις πρέπει να είναι σωστά μελετημένες και προσεκτικές.
Μίζερη και μικροπολιτική κριτική
Σε ό,τι αφορά την κριτική που δέχεται η κυβέρνηση για τα εθνικά θέματα από την αντιπολίτευση, ο κ. Βαληνάκης απαντά: “Είναι και αναξιόπιστη και αβάσιμη. Σε κρίσιμες ώρες επιχειρείται μια μίζερη μικροπολιτική κριτική για εύκολο εντυπωσιασμό. Παρ’ όλα αυτά, δεν θέλω να πιστέψω ότι έχουμε αντιπολίτευση μειωμένης υπευθυνότητας”. Επισημαίνει ακόμη, την ανάγκη για εθνική συναίνεση.