Θέμα: «Ζητήματα Ασφάλειας στην Ευρύτερη Περιοχή της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου»
Σάββατο 16 Ιουνίου 2007
Κύριοι καθηγητές,
Κυρίες και κύριοι
Επιτρέψτε κατ’ αρχάς να συγχαρώ το Διεθνές Κέντρο Μελετών Ευξείνου Πόντου και το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστήμιο Αιγαίου για την πρωτοβουλία τους να οργανώσουν το Συνέδριο αυτό. Η σταθερή προσήλωσή τους στην προσπάθεια κατανόησης των προβλημάτων της περιοχής μας, αλλά και στη διατύπωση λύσεων αποτελεί την καλύτερη απόδειξη του καίριου ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ακαδημαϊκή κοινότητα, ως κυψέλη για την ανάπτυξη ενός εποικοδομητικού διαλόγου και για την όσμωση ιδεών.
Η επιλογή ενός νησιού του Αιγαίου για τη διοργάνωση του συνεδρίου είναι ιδιαίτερα εύστοχη. Το Αιγαίο αποτελεί κομβικό σημείο που ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο. Ιδιαίτερα η Ρόδος, με τη γεωγραφική της θέση, την οργανωτική της υποδομή, την δυναμική παρουσία των κατοίκων της στις δραστηριότητες της περιοχής, αποτελεί ιδανική επιλογή για τη φιλοξενία μιας τέτοιας συνάντησης.
Παρότι αποτελούν δύο διακριτές – γεωγραφικά και ως ένα βαθμό και πολιτικά – περιοχές, η Μεσόγειος και Εύξεινος Πόντος αντιμετωπίζουν πολλές κοινές προκλήσεις. Στα ζητήματα που έρχονται από το παρελθόν, έχουν σήμερα προστεθεί και νέα, γεγονός που καθιστά τη συνεργασία των χωρών της ευρύτερης περιοχής περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Ζούμε σε μια εποχή, όπου οι αλλαγές είναι άμεσες και ριζικές. Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια σύνθεση προκλήσεων και ευκαιριών. Η αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας, η ειρηνική επίλυση των διαφορών, η προώθηση της δημοκρατίας και των ίσων ευκαιριών για ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, η διαχείριση της λαθρομετανάστευσης, ο ασφαλής ενεργειακός εφοδιασμός, συνιστούν τις κυριότερες εκφάνσεις της νέας παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας. Η διαχείρισή τους απαιτεί πολιτική εξωστρέφεια και συνεργασία των κρατών σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, και ιδιαιτέρως στο πλαίσιο της περιφερειακής συνεργασίας.
Σε αυτό, λοιπόν, το νέο περιβάλλον προκλήσεων, αλλά και ευκαιριών του 21ου αιώνα, η οικοδόμηση θεσμοποιημένων διαύλων διαλόγου και συνεργασίας είναι ο μόνος τρόπος για τη διασφάλιση ενός κοινού μέλλοντος ευημερίας για όλες τις χώρες της περιοχής. Με άλλα λόγια, οι λαοί της ευρύτερης περιοχής οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τις ευκαιρίες, αλλά και τις ανασφάλειες του νέου περιβάλλοντος, όχι ο καθένας χωριστά, αλλά όλοι μαζί. Ταυτόχρονα, είναι εξίσου απαραίτητο η συνεργασία αυτή να στηρίζεται στην αλληλοκατανόηση και το σεβασμό της διαφορετικότητας.
Ο τίτλος, λοιπόν, του συνεδρίου παραμένει ιδιαίτερα επίκαιρος. Τα ζητήματα Ασφαλείας που αντιμετωπίζει η ευρύτερη περιοχή, η πολυπλοκότητα η αλληλεπίδρασή τους είναι ευρέως γνωστά. Επιτρέψτε μου στη σύντομη παρέμβασή μου να επικεντρωθώ στο ρόλο τον οποίο που καλείται να διαδραματίζει η ΕΕ, τόσο στην περιοχή της Μεσογείου, όσο και του Ευξείνου Πόντου, προωθώντας σχήματα πολυμερούς συνεργασίας για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, λαμβάνοντας πρόνοια των ιδιαιτέρων συνθηκών και αναγκών που χαρακτηρίζουν τους γείτονές μας.
Για την Ελλάδα, αυθεντικό εκφραστή του ευρωπαϊκού προσανατολισμού, θεμέλιο της πολιτικής μας είναι η ουσιαστική και ενεργός συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία συνιστά παράγοντα σταθερότητας και ανάπτυξης, τόσο για τα κράτη που είναι μέλη της, όσο και για εκείνα που βρίσκονται στα χερσαία και θαλάσσια σύνορά της.
Από την άλλη πλευρά, για τη χώρα μας οι περιοχές της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας δεν είναι απλά το άμεσο γεωγραφικό της περιβάλλον. Για την κυβέρνησή μας και το ΥΠΕΞ ειδικότερα είναι μία περιοχή άμεσης προτεραιότητας. Είναι ένας κοινός χώρος δραστηριοποίησης και ανάπτυξης σχέσεων φιλίας και πολύπλευρων συνεργασιών. Και αυτό εξυπηρετείται μέσα από μια ολοκληρωμένη στρατηγική, όπως η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας.
Αυτή τη στιγμή, για πρώτη φορά σε επίπεδο ΕΕ έχουμε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο στρατηγικής και πολιτικής για τα κράτη που βρίσκονται στα σύνορα της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας προωθήθηκε παράλληλα με την διεύρυνση της Ένωσης το Μάιο του 2004, με στόχο να αποφευχθεί η δημιουργία νέων διαχωριστικών γραμμών με τις γειτονικές χώρες. Μέσω της πολιτικής αυτής προωθείται η οικονομική ανάπτυξη, η πολιτική σταθερότητα και η καλύτερη διακυβέρνηση στον άμεσο περίγυρο της Ένωσης.
Η Ελλάδα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περαιτέρω ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, και υποστηρίζει την γεωγραφική της συνοχή και την διατήρηση ισορροπίας μεταξύ «ανατολικού» και «νότιου» σκέλους της. Η χώρα μας στήριξε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2006 την πρόταση της Ε. Επιτροπής για ενίσχυση της ΕΠΓ και για την υιοθέτηση ενός νέου χρηματοδοτικού μηχανισμού (European Neighborhood and Partnership Instrument) που εφαρμόζεται από τον Ιανουάριο του 2007 και το οποίο διαθέτει περισσότερους πόρους από τα παλαιότερα προγράμματα Tacis και Meda και προωθεί νέες μορφές συνεργασίας. Στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων του περασμένου Μαρτίου ανοίχτηκαν νέες προοπτικές με την απόφαση των 27 για τη συμμετοχή των εταίρων της ΕΠΓ σε κοινοτικά προγράμματα και οργανισμούς
Στο πλαίσιο της ανανεωμένης πλέον Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας θα ήθελα να σημειώσω τη νέα δυναμική της Ευρω-μεσογειακής συνεργασίας, η οποία πρόκειται σε λίγους μήνες να συμπληρώσει 12 χρόνια ζωής.
Στη Διάσκεψη της Βαρκελώνης το 2005 θέσαμε τις βάσεις της νέας Ευρωμεσογειακής Συνεργασίας πάνω στους ακόλουθους άξονες:
α) Πολιτική συνεργασία με στόχο τη μετατροπή της μεσογειακής λεκάνης σε χώρο ειρήνης και σταθερότητας με ιδιαίτερη αναφορά στα δικαιώματα του ανθρώπου, τις σχέσεις καλής γειτονίας κ.λ.π.
β) Οικονομική συνεργασία με στόχο τη δημιουργία Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών ως το 2010, με έμφαση στα αγροτικά και τα βιομηχανικά προϊόντα.
γ) Κοινωνική και πολιτιστική συνεργασία, με στόχο την επικοινωνία σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών. Η συνεργασία περιλαμβάνει, ανάμεσα στα άλλα, θέματα περιβάλλοντος, υγείας, μεταφορών, εργασίας, τουρισμού, μετανάστευσης κ.λ.π.
Οι τρεις αυτοί τομείς συνεργασίας εκτός από το γεγονός ότι εντάσσονται πλέον σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικής, την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας, δεν είναι και δεν μπορούν να είναι αυτόνομοι. Πρόκειται στην ουσία για συγκοινωνούντα δοχεία πολιτικής, καθώς η ευημερία δεν μπορεί να διασφαλιστεί χωρίς την ειρήνη και τη σταθερότητα, και αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την προσέγγιση των κοινωνιών και των πολιτισμών.
Η συνεργασία μας με τους εταίρους μας στη Μεσόγειο αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ για μια σειρά θεμάτων, με προεξέχον το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης. Στο πλαίσιο της σφαιρικής προσέγγισης για τη μετανάστευση της ΕΕ με ιδιαίτερη έμφαση στη Μεσόγειο και την Αφρική, όπως υιοθετήθηκε στα Συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων του Δεκεμβρίου του 2005 και 2006, τονίσαμε την ανάγκη ενίσχυσης και εντατικοποίησης της συνεργασίας της ΕΕ με τις χώρες της Μεσογείου.
Επιπλέον, ως μέλος της ΕΕ η Ελλάδα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση του πολιτικού διαλόγου, στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων πολιτικών για την από κοινού διαχείριση των σύγχρονων προκλήσεων, είτε πρόκειται για ζητήματα ανάπτυξης, μεταρρυθμίσεων, ασφάλειας είτε θεμάτων που αφορούν την ενίσχυση του διαλόγου των πολιτισμών και της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών.
Ασφαλώς, κεντρικό ζήτημα και για την ΕΕ αποτελεί η κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα, με τους παραδοσιακούς δεσμούς που διατηρεί με την περιοχή, τάσσεται υπέρ της ενεργούς δραστηριοποίησης της Ένωσης, ιδιαίτερα σήμερα, μετά και τις τελευταίες δραματικές εξελίξεις. Το άμεσο ενδιαφέρον μας υπογραμμίστηκε ακόμη μια φορά και με την πρόσφατη επίσκεψη της Υπουργού Εξωτερικών στις χώρες της Μέσης Ανατολής. Το ενδιαφέρον και η ενεργητική συμμετοχή της Ελλάδας έχει καταγραφεί με πολύ συγκεκριμένες ενέργειες από το περασμένο καλοκαίρι, όπως: α) η άμεση και ταχεία συμβολή της χώρας μας στον απεγκλωβισμό πολιτών, Ελλήνων και άλλων, από το Λίβανο κατά την κρίση του περασμένου καλοκαιριού, β) η συμβολή μας ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στη διαμόρφωση της Απόφασης 1701, γ) η συμμετοχή της χώρας μας στη διεθνή δύναμη UNIFIL, δ) οι πολλές διμερείς συναντήσεις, ε) οι πρωτοβουλίες που έχουν αναπτυχθεί από πλευράς Ελλάδος στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, π.χ. η ελληνική πρωτοβουλία να κληθεί ο Υπουργός Εξωτερικών της νέας κυβέρνησης της Εθνικής Ενότητας της Παλαιστίνης για να συνομιλήσει με τους Υπουργούς Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απόρροια αυτής της κίνησης ήταν η συνάντηση των Ευρωπαίων Υπουργών Εξωτερικών με τους ομολόγους τους του Αραβικού Συνδέσμου, καθώς και με το Κουαρτέτο, ενώ θα ακολουθήσει προσεχώς συνάντηση και με την ισραηλινή πλευρά.
Κυρίες και κύριοι,
Η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας αποτελεί εξίσου προτεραιότητα της εξωτερικής μας πολιτικής. Δεδομένης της αλληλεξάρτησης μεταξύ ασφάλειας και οικονομικής συνεργασίας, προτεραιότητά μας είναι η προώθηση και ενίσχυση των σχέσεων στον οικονομικό τομέα, στην ενέργεια, στις μεταφορές, στον τουρισμό. Αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στην περιφερειακή συνεργασία, βασικό εργαλείο της οποίας αποτελεί ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ).
Με την ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας στην ΕΕ, η Μαύρη Θάλασσα καθίσταται σύνορο της Ένωσης και η σημασία της ευρύτερης περιοχής αναβαθμίζεται. Οι λόγοι που συνηγορούν υπέρ της μεγαλύτερης εμπλοκής της ΕΕ στη Μαύρη Θάλασσα είναι σαφείς. Αναμφισβήτητα, η ευρύτερη περιοχή του Ευξείνου Πόντου, η οποία καλύπτει τη Βαλκανική και την περιοχή της Κασπίας, με τις μεγάλες οικονομικές και αναπτυξιακές δυνατότητες, καθώς και το ρόλο της ως κέντρο παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας έχει αποκτήσει εξαιρετική γεωστρατηγική και οικονομική αξία.
Θεωρούμε ότι η ΕΕ θα μπορούσε να διαδραματίσει έναν ουσιαστικό ρόλο αναφορικά με την οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής της Μαύρης Θάλασσας και την εμπέδωση ευημερίας και ασφάλειας. Γι’ αυτό και η Ελλάδα έλαβε την πρωτοβουλία και εργάζεται συστηματικά προκειμένου να φέρει τον ΟΣΕΠ εγγύτερα στην ΕΕ.
Σταθμός στην προσπάθεια αυτή αποτελεί η πρόσφατη (11/4/2007) Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπό τον τίτλο «Συνέργεια στη Μαύρη Θάλασσα – μια νέα πρωτοβουλία περιφερειακής συνεργασίας», με την οποία η Κομισιόν αναγνωρίζει, πλέον, τόσο την ανάγκη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης στις σχέσεις της ΕΕ με την περιοχή, όσο και τον κεντρικό ρόλο του ΟΣΕΠ. Ο τελευταίος αναγνωρίζεται ότι προσφέρει χρήσιμη πλατφόρμα για το διάλογο και τη συνεργασία της Ένωσης με ολόκληρη την περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν θα εξετάσει τη δυνατότητα δημιουργίας στενότερων θεσμοθετημένων επαφών με τον Οργανισμό.
Ως δυνάμει προνομιακός εταίρος της ΕΕ, ο ΟΣΕΠ χαρακτηρίζεται από μια σειρά από πλεονεκτήματα, πρωτίστως τη θεσμική του αυτοτέλεια και το διακριτό νομικό του καθεστώς. Και αυτό γιατί ο ΟΣΕΠ βασίζεται σε μια συμφωνία δεσμευτική, γεγονός που τον καθιστά την πλέον προωθημένη μορφή περιφερειακής συνεργασίας στη Μαύρη Θάλασσα.
Είναι βαθιά πεποίθησή μας, ότι η πολιτισμική ποικιλομορφία της περιοχής, το πολυσύνθετο των σχέσεών της με την ΕΕ και τους άλλους διεθνείς παράγοντες, μπορούν να αποτελέσουν πηγή δυναμισμού και ισχύος. Οι υφιστάμενες διαφορές μπορούν να αντιμετωπισθούν με εποικοδομητικό τρόπο. Ασφαλώς, δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε και να υποβαθμίζουμε τις εστίες έντασης και αστάθειας που υφίστανται ακόμη και σήμερα. Επέλεξα όμως να υπογραμμίσω τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες υπέρβασης των δυσκολιών, και τον προεξέχοντα ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ΕΕ.
Ασφάλεια και ευημερία είναι δύο έννοιες αλληλένδετες, όπως αλληλένδετες είναι και οι εξελίξεις στις αυτές δύο περιοχές. Προωθώντας την οικονομική συνεργασία και το διάλογο δημιουργούμε την «κρίσιμη μάζα» που μπορεί να βοηθήσει στην εξισορρόπηση και τη σταδιακή διευθέτηση των ζητημάτων ασφαλείας. Η στρατηγική μας, λοιπόν, δεν αναλώνεται σε αντιδράσεις της στιγμής, αλλά έχει βάθος χρόνου. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μαζί με στόχο να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον, που θα μειώνει τη δυσπιστία, θα προωθεί το διάλογο και τη συνεργασία, ούτως ώστε να ενισχυθεί η ασφάλεια. Απαιτείται πολιτική βούληση για να προχωρήσουμε μπροστά.
Με αυτά τα λόγια σας καλωσορίζω και εγώ στην Ελλάδα και την όμορφη Ρόδο, και σας εύχομαι ευχάριστη διαμονή και καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου, τα αποτελέσματα του οποίου είμαι βέβαιος ότι θα είναι πολλαπλά ωφέλιμα.
