«Αν πολλοί στην Ελλάδα εφησύχαζαν επί δεκαετίες θεωρώντας ότι οι Αμερικανοί θα παρενέβαιναν αποτρεπτικά ή και κατασταλτικά σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης κατά της χώρας μας, θα πρέπει έστω και τώρα να αντιληφθούν την επικίνδυνη πλάνη τους» τονίζει με νόημα ο κ. Βαληνάκης μιλώντας στο CNN Greece
Για τη στάση της Αγκυρας, υπό το πρίσμα των εξελίξεων στο Αφγανιστάν, παρατηρεί ότι: «Η Τουρκία για μια ακόμη φορά κινείται πρωταγωνιστικά, θέτοντας με «έξυπνη» ευελιξία τα συμφέροντά της σε πολλά μέτωπα. Στα δέκα θέματα που ανοίγει, κερδίζει τα πέντε και διαπραγματεύεται ανταλλάγματα για τα υπόλοιπα όπου φαινομενικά υποχωρεί. Αυτές οι μεσαίες και επιθετικές δυνάμεις όπως η Τουρκία, είναι οι πρώτες που ευνοούνται από την απόσυρση ενός διεθνούς χωροφύλακα όπως ήταν οι ΗΠΑ».
Ο καθηγητής Βαληνάκης αναρωτιέται γιατί η χώρα μας όταν βλέπει διορατικούς Ευρωπαίους να κινούνται για να αποκτήσει επιτέλους η ΕΕ δικά της στρατιωτικά μέσα, δεν αντιλαμβάνεται καν τις ευκαιρίες που διανοίγονται για την ασφάλειά της από τις προοπτικές αυτές. Όπως λέει, οι μεταναστευτικές πιέσεις είναι η μόνη επίπτωση που συζητείται.
Αναγνωρίζει ότι η κυβέρνηση κατέγραψε πέρσι «μια επιτυχή διαχείριση της τουρκικής υβριδικής επίθεσης στον Έβρο», αλλά προβλέπει ότι το νέο κύμα θα είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερο και πολύ πιο δύσκολο.
«Δεν θα τα βγάλουμε εύκολα πέρα με μερικούς πρόχειρους καταυλισμούς και την ενίσχυση των περιπολιών και των νέων τειχών στον Έβρο» και επανέρχεται στην πρότασή του για ένα μεγάλο καταυλισμό, υψηλών διεθνών προδιαγραφών, με διεθνή χρηματοδότηση και σε ακατοίκητο νησί στο κέντρο του Αιγαίου.
Απαισιόδοξος είναι ο κ. Βαληνάκης, όσον αφορά και τα οφέλη από τις τριμερείς συμμαχίες της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο, λέγοντας: «Λόγια πολλά, κάποιες κοινές ασκήσεις που όλοι κάνουν με όλους, αλλά τίποτε που να μοιάζει με αξιόπιστη συμμαχία».
Ο κ. Βαληνάκης επιμένει στη σημασία που έχει η Λιβύη για την Ελλάδα, σημασία την οποία «καθυστερήσαμε τραγικά να καταλάβουμε».
«Από δική μας αδράνεια πρόλαβε η Τουρκία και παρά τις μεγαλοστομίες μας δεν έχουμε ακόμη ούτε καν σκεφτεί τρόπο να ακυρώσουμε το μνημόνιο» επισημαίνει και προτείνει μια συμφωνία για διπλή προσφυγή στη Χάγη, δηλ. ανά ζεύγη (Ελλάδα και Αίγυπτος εναντίον Τουρκίας και Λιβύης) για τη νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου έναντι της εγκυρότατης ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας.
Για το σχέδιο του αγωγού EastMed λέει δηκτικά ότι «το πουλάκι πέταξε», καθώς δεν έχουμε αντιληφθεί αυτό που από την αρχή έλεγε η λογική: «Πολύ ακριβό σχέδιο, το κατέστρεψε η Τουρκία με τις απειλές της, το αποτέλειωσαν Ισραήλ και Αίγυπτος».
Ερωτηθείς, τέλος, αν το καλοκαίρι ήταν ήσυχο στα ελληνοτουρκικά σχολιάζει: «Τίποτα δεν διαταράσσει την “στρατηγική υπομονή” και τελικά τον αμέριμνο στρατηγικό εφησυχασμό μας… Στρατηγική τύφλωση βλέπω δυστυχώς»…
«Οι νέες συγκυρίες καλούν εδώ και καιρό σε συνολική αναδιάταξη της εθνικής μας στρατηγικής. Αν βέβαια υπάρχει και δεν έχει αντικατασταθεί από διάσπαρτες «ιδέες της στιγμής» καταλήγει ο καθηγητής Γιάννης Βαληνάκης
Αναλυτικά η συνέντευξη του Γι άννη Βαλ ηνάκη :
– Τι σημαίνουν κατά τη γνώμη σας τα γεγονότα στο Αφγανιστάν; Συμφωνείτε με την εκτίμηση ότι συνιστούν μιά μεγάλη ήττα των ΗΠΑ;
Φοβάμαι ότι η ταπεινωτική αποχώρηση των ΗΠΑ από την Καμπούλ θα μείνει πιθανότατα στα μελλοντικά βιβλία Ιστορίας ως το συμβολικό τέλος της αμερικανικής παντοδυναμίας αλλά και -κι αυτό μάς ενδιαφέρει άμεσα-της αξιοπιστίας των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας προς τους συμμάχους τους.
Οι ΗΠΑ κυριάρχησαν ως υπερδύναμη επί πολλές δεκαετίες αλλά πλέον η συνεχής και πολυδιάστατη πτώση τους οδηγεί σε παγκόσμιες ανακατατάξεις που επηρεάζουν όλους, συμπεριλαμβανομένης της γειτονιάς μας αλλά και της χώρας μας. Στο νέο παγκόσμιο σύστημα που σιγά-σιγά ανατέλλει, η Κίνα κυρίως, αλλά και η Ρωσία και αρκετές μεσαίες δυνάμεις όπως η Τουρκία, υποσκάπτουν καθημερινά την δυτική τάξη πραγμάτων που εγκαθιδρύθηκε από τους νικητές του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο νέος εξάλλου θρίαμβος του τζιχαντισμού σε βάρος των δυτικών αξιών προαναγγέλλει και την επιθετική εξάπλωση του Ισλάμ σε όλες του τις μορφές και αναγκαστικούς συμβιβασμούς μιάς παρακμάζουσας Δύσης με τις αντιδυτικές ιδεολογίες και αυταρχικά καθεστώτα. Όλα αυτά είναι εξόχως σημαντικά για την Ελλάδα που εντυπωσιάζομαι από το πόσο «ρηχά» αντιμετωπίζουμε τις εξελίξεις αυτές.
– Τελικά δεν ισχύει δηλαδή το America is back του Προέδρου Μπάιντεν;
Η παταγώδης κατάρρευση του “America is back” και η ουσιαστική επαναφορά του “America First” προκαλεί ρίγος ανασφάλειας στους κάθε λογής εταίρους και συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και Ασία. Όποτε το επιβάλλουν τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον θα αφήνονται, ακόμη κι εν ψυχρώ, φιλικές χώρες μόνες απέναντι σε επιθετικούς γείτονες.
Αν όμως οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν έτσι τους συμμάχους τους, εμείς πιστεύουμε ακόμη ότι έχουμε έξασφαλίσει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας από μάλιστα πολύ πιο ασταθείς «νέους συμμάχους»; Ανησυχώ επίσης όταν βλέπω διορατικούς Ευρωπαίους να κινούνται για να αποκτήσει επιτέλους η ΕΕ δικά της στρατιωτικά μέσα (όπως π.χ. στο Στρατηγικό Φόρουμ στο Μπλεντ), κι εμάς, τη χώρα που τα έχει ζωτική ανάγκη, να μην αντιλαμβάνεται καν τις ευκαιρίες που διανοίγονται για την ασφάλειά της από τις προοπτικές αυτές.
– Όμως ο πρωθυπουργός μίλησε στο φόρουμ αυτό για τις προσφυγικές πιέσεις προς τα ανατολικά μας σύνορα και η Ελλάδα έχει προετοιμαστεί για ένα νέο προσφυγικό κύμα. Δεν συμφωνείτε;
Η μεταναστευτική πίεση πάνω στα ανατολικά μας σύνορα είναι πράγματι η μόνη επίπτωση που συζητείται. Και πράγματι η κυβέρνηση κατέγραψε πέρσι μιά επιτυχή διαχείριση της τουρκικής υβριδικής επίθεσης στον Έβρο. Εκανε επίσης έκτοτε πολλά βήματα μπροστά
Το νέο όμως κύμα θα είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερο και πολύ πιο δύσκολο. Δεν θα τα βγαλουμε εύκολα πέρα με μερικούς πρόχειρους καταυλισμούς και την ενίσχυση των περιπολιών και των νέων τειχών στον Έβρο. Προσωπικά είχα προτείνει μεταξύ άλλων την αντικατάσταση των hotspots στα ανατολικά νησιά με ένα μεγάλο καταυλισμό, υψηλών διεθνών προδιαγραφών, με διεθνή χρηματοδότηση και σε ακατοίκητο νησί στο κέντρο του Αιγαίου.
– Μιλήσατε για τις άλλες επιπτώσεις στη γειτονιά μας. Τι εννοείτε;
Ενώ εμείς ασχολούμαστε ρεπορταζιακά με τις πράγματι τραγικές εξελίξεις της Καμπούλ, μας διαφεύγουν φοβάμαι οι κρίσιμες για εμάς αναδιατάξεις δυνάμεων που καταιγιστικά προχωρούν.
Η Τουρκία για μια ακόμη φορά κινείται πρωταγωνιστικά, θέτοντας με «έξυπνη» ευελιξία τα συμφέροντά της σε πολλά μέτωπα. Στα δέκα θέματα που ανοίγει, κερδίζει τα πέντε και διαπραγματεύεται ανταλλάγματα για τα υπόλοιπα όπου φαινομενικά υποχωρεί. Αυτές οι μεσαίες και επιθετικές δυνάμεις όπως η Τουρκία, είναι οι πρώτες που ευνοούνται από την απόσυρση ενός διεθνούς χωροφύλακα όπως ήταν οι ΗΠΑ. Διεκδικούν με κάθε τρόπο, ακόμη και με στρατιωτική βία, ισχυρότερους ρόλους, πρώτα-πρώτα σε βάρος των γειτόνων τους.
Αν πολλοί στην Ελλάδα εφησύχαζαν επί δεκαετίες θεωρώντας ότι οι Αμερικανοί θα παρενέβαιναν αποτρεπτικά ή και κατασταλτικά σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης κατά της χώρας μας, θα πρέπει έστω και τώρα να αντιληφθούν την επικίνδυνη πλάνη τους. Αλλά δεν βλέπω να ιδρώνει κανένα αυτί… Δυστυχώς η βολική αναβολή διά της αδράνειας αδυνατίζει καθημερινά τη θέση μας απέναντι σε μιά ολοένα και πιο επιθετική Τουρκία.
– Φοβάστε ένα θερμό επεισόδιο; Δεν είχαμε τελικά ένα ήσυχο καλοκαίρι;
Όπως διδάσκουμε στους φοιτητές μας, η μεγαλύτερη επιτυχία στη στρατηγική είναι να αποσπάσεις από τον αντίπαλό σου αυτό που θέλεις χωρίς να χρειαστεί να ασκήσεις βία. Με άλλα λόγια να υποκύψει αμαχητί στην απειλή σου. Το φετινό καλοκαίρι μπορεί να μην είχε την ένταση του περσινού, όμως για μιά ακόμη φορά η Τουρκία έκανε πολλά βήματα μπροστά σε βάρος Ελλάδας και την Κύπρου. Πήρε σχεδόν όσα ήθελε. Κινείται ανεμπόδιστα σχεδόν στο Κυπριακό. παράλληλα με απίστευτη ταχύτητα για να διεμβολίσει τις «συμμαχίες» μας με Αίγυπτο, ΗΑΕ και Ισραήλ. Ακόμη και τη Γαλλία φαίνεται να μεταπείθει.
Κι η χώρα μας αντί να κινητοποιηθεί πυρετωδώς με σοβαρές πρωτοβουλίες ενοψει των νέων κρίσεων που έρχονται, συνεχίζει ράθυμα στο ιδεολόγημα του «ήσυχου καλοκαιριού», των (επικίνδυνων) διερευνητικών, των (ανύπαρκτων) ευρωπαικών κυρώσεων, των παλαιών και νέων «συμμαχιών» και της «ισχυρής αποτροπής» που έχουν «εξασφαλιστεί». Τίποτα δεν διαταράσσει την «στρατηγική υπομονή» και τελικά τον αμέριμνο στρατηγικό εφησυχασμό μας… «Στρατηγική τύφλωση» βλέπω δυστυχώς…
– Δεν πιστεύετε δηλαδή στα τριμερή συμμαχικά σχήματα με Αίγυπτο, Ισραήλ και ΗΑΕ;
Τα τελευταία δέκα χρόνια των συχνών τριμερών συναντήσεων είχα πάντα την απορία για τα πρακτικά τους αποτελέσματα. Λόγια πολλά, κάποιες κοινές ασκήσεις που όλοι κάνουν με όλους, αλλά τίποτε που να μοιάζει με αξιόπιστη συμμαχία.
Εξασφαλίσαμε πχ. ισχυρή συνδρομή για τη δύσκολη στιγμή; Μήπως δεν ξέραμε πώς να την ζητήσουμε; Μήπως δεν καταλάβαμε ότι τίποτε δεν δίνεται δωρεάν και κανείς δεν θα έρθει να σκοτωθεί για σένα αν εσύ πρώτος δεν είσαι διατεθειμένος να το κάνεις; Κι αν πράγματι πετύχαμε «συμμαχίες» γιατί δεν είδαμε και τα ελάχιστα δείγματά τους στην πράξη; Είδατε έστω κανένα αιγυπτιακό ή ισραηλινό σκάφος να επισκέπτεται πχ τα (κατά την Τουρκία προς αποστρατικοποίηση) Δωδεκάνησα;
Είδατε κανένα εμιρατινό ή γαλλικό αεροσκάφος να μετασταθμεύει ή έστω να προσγειώνεται στη Ρόδο ενισχύοντας τις θέσεις μας; Μας συνέδραμαν οικονομικά τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία ώστε να αποκτήσουμε άμεσα με λίζινγκ μερικά σημαντικά οπλικά συστήματα που χρειαζόμαστε;
Ευκαιρίες χάνονται δυστυχώς καθημερινά, ακόμη και με την περισσότερα υποσχόμενη Γαλλία..
– Η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο δεν ήταν μιά επιτυχία;
Πράγματι, αλλά τα πράγματα με την Αίγυπτο εξελίσσονται δυστυχώς πολύ επικίνδυνα. Πάλαιψα χρόνια για τη συμφωνία αυτή και την στήριξα όταν την πέτυχε ο Ν.Δένδιας ως ένα θετικότατο βήμα μπροστά. Όμως είχα πεί ότι έπρεπε να συνοδευθεί κι από άλλες κινήσεις που δυστυχώς δεν έγιναν. Πρέπει άμεσα να ξεκαθαρίσουμε με το Κάιρο αν προτίθενται ή όχι να ολοκληρωθεί η συμφωνία οριοθέτησης μέχρι και το σύμπλεγμα Καστελορίζου. Για μένα είναι προφανές ότι η Αίγυπτος προτιμά να συνάψει συμφωνία με την Τουρκία, αλλά διαπραγματεύεται σκληρά για να εκμαιεύσει περισσότερα ανταλλάγματα, ιδίως σε σχέση με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τη Λιβύη. Πλησιάζουν μάλιστα επικίνδυνα στο να τα βρούν ανατρέποντας όλα μας τα σχέδια. Θα έπρεπε να πείσουμε—χθές!—το Κάιρο για προσφυγή στη Χάγη με διμερές «φιλικό» συνυποσχετικό για το ανατολικότερο τμήμα της ΑΟΖ μας. Και σε περίπτωση που δούμε ότι αρνούνται και μας εμπαίζουν, να τους προλάβουμε κλείνοντας «έξυπνη» συμφωνία οριοθέτησης με την Κυπριακή Δημοκρατία. Φυσικά η Τουρκία θα αντιδράσει, αλλά αν δεν κάνουμε τίποτε, έτσι κι αλλιώς όλη η ΑΟΖ μας στην Αν.Μεσόγειο θα χαθεί.
– Στη Λιβύη και για τουρκολιβυκό μνημόνιο τι βλέπετε;
Καθυστερήσαμε τραγικά να καταλάβουμε τη σημασία της Λιβύης για μας. Σ’ολη τη θητεία μου στο ΥΠΕΞ αγωνίστηκα για την οριοθέτηση των ΑΟΖ μας και φτάσαμε πολύ κοντά σε συμφωνία. Από δική μας αδράνεια πρόλαβε η Τουρκία και παρά τις μεγαλοστομίες μας δεν έχουμε ακόμη ούτε κάν σκεφτεί τρόπο να ακυρώσουμε το μνημόνιο.
Η λύση είναι κατά τη γνώμη μου μιά συμφωνία για διπλή προσφυγή στη Χάγη, δηλ. ανά ζεύγη (Ελλάδα και Αίγυπτος εναντίον Τουρκίας και Λιβύης) για τη νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου έναντι της εγκυρότατης ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας. Δεν βλέπω γενικά να έχουμε σαφή πολιτική για την Λιβύη και περιοριζόμαστε να τρέχουμε κάθε φορά παρακαλώντας να μας καλέσουν.
Το τραγικότερο ήταν όμως όταν «σφυρίξαμε αδιάφορα» όταν η Τουρκία παρενοχλούσε και εκδίωξε γαλλικό ερευνητικό από την οριοθετημένη ΑΟΖ μας νοτιοανατολικά της Κρήτης. Ποιός αντίπαλος ή σύμμαχος θα μας πάρει στα σοβαρά όταν ακόμη και τις διεθνώς οριοθετημένες θαλάσσιες ζώνες μας δεν τις υπερασπιζόμαστε στοιχειωδώς;
– Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι ο EastMed προχωράει. Συμφωνείτε;
Δυστυχώς κι εδώ, «το πουλάκι πέταξε». Φοβάμαι ότι ακόμη και σήμερα δεν έχουμε αντιληφθεί αυτό που από την αρχή έλεγε η λογική: Πολύ ακριβό σχέδιο, το κατέστρεψε η Τουρκία με τις απειλές της, το αποτέλειωσαν Ισραήλ και Αίγυπτος προτιμώντας διαφορετική όδευση προς ένα από τα τερματικά της Αιγύπτου και από εκεί είτε προς την Κρήτη (το μελέτησαμε άραγε εμείς ως όδευση;), ή , το πιθανότερο μέσω LNG οπουδήποτε στον κόσμο. Ακυρώνονται έτσι πιθανότατα η Ελλάδα και η Κύπρος.
– Γενικά υποστηρίζετε μιά αλλαγή στρατηγικής για την Ελλάδα;
Κυττάξτε. Από το τέλος της ελληνοτουρκικής κρίσης τον παρελθόντα Οκτώβριο μέχρι σήμερα χάθηκαν σημαντικές ευκαιρίες από έλλειψη συνεκτικής στρατηγικής και από τον κακό μας δαίμονα των τελευταίων δεκαετιών: την αναβλητική μας συνήθεια και τον επικίνδυνο εφησυχασμό μας.
Ο χρόνος δουλεύει γι αυτόν που τον εκμεταλλεύεται και βλέπει μακρυά, όχι μέχρι τα δελτία ειδήσεων. Αν οι ΗΠΑ έχουν κάποια περιθώρια απωλειών στα μακρυνά μέτωπα, η Ελλάδα δεν έχει σε κανένα από όσα προανέφερα γιατί οι εξελίξεις τρέχουν επικίνδυνα σε βάρος μας. Οι νέες συγκυρίες καλούν εδώ και καιρό σε συνολική αναδιάταξη της εθνικής μας στρατηγικής. Αν βέβαια υπάρχει και δεν έχει αντικατασταθεί από διάσπαρτες «ιδέες της στιγμής»…
