Κυριακή, 21 Νοεμβρίου 2004
Δημοσιογράφος: Επιστρέφετε από ένα ταξίδι στη Γαλλία, στη Βουλγαρία και στη Χάγη και στο Λουξεμβούργο. Βλέπω να διαμορφώνεται στο εξωτερικό, στις ξένες κυβερνήσεις, ένα κλίμα να υπάρξει προνομιακή-εταιρική σχέση μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας, κάτι το οποίο σημαίνει ότι οποτεδήποτε στο μέλλον μπορεί να ανακοπεί η ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας. Η ελληνική κυβέρνηση είναι σύμφωνη με αυτό το ρεύμα που διαμορφώνεται σε ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 17ης Δεκεμβρίου θα είναι η αρχή μιας κρίσιμης περιόδου κατά την οποία η Τουρκία θα κριθεί για το αν ανταποκρίνεται ή όχι στους κανόνες ευρωπαϊκής συμπεριφοράς – και βεβαίως- στα γνωστά κριτήρια της Κοπεγχάγης. Εμείς, από την δική μας πλευρά, θεωρούμε ότι, για να μπορούμε να είμαστε ως Ευρώπη αυστηροί στην Τουρκία, όσον αφορά την εκπλήρωση εκ μέρους της κριτηρίων, υποχρεώσεων, κανόνων και αρχών θα πρέπει –και πάλι ως Ευρώπη– να μπορούμε να είμαστε δίκαιοι.
Δημοσιογράφος: Δηλαδή φοβάστε ότι αν επικρατήσει αυτό το ρεύμα σκέψης για την προνομιακή σχέση, η Τουρκία θα πάρει την ημερομηνία αλλά δεν θα δείξει και ιδιαίτερη ζέση για να λύσει προβλήματα, να προσαρμοστεί στο ευρωπαϊκό κεκτημένο;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και όλα όσα θα αποφασιστούν στη συνέχεια – το Δεκέμβριο και μετά το Δεκέμβριο – ζητούν από την Τουρκία πάρα πολλές αλλαγές. Προκειμένου λοιπόν η Τουρκία να ανταποκριθεί στο βάθος και την πρωτοφανή έκταση των αλλαγών αυτών, θεωρούμε πως είναι λογικό να κρατήσει η ΕΕ την υπόσχεσή της ότι θα έχει τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με οποιαδήποτε άλλη υποψήφια χώρα. Συνεπώς, μια πλήρη σχέση. Το αν θα υπάρξουν μακρές μεταβατικές περίοδοι για συγκεκριμένα ζητήματα ή και μόνιμες απαγορεύσεις σε πολύ ειδικευμένους τομείς, αυτό είναι άλλο ζήτημα που επιβάλλεται απ’ την λογική των διαπραγματεύσεων και των ειδικών προβλημάτων που θα τεθούν.
Δημοσιογράφος: Μέχρι σήμερα, η συνήθης πρακτική για την ένταξη ενός κράτους στην ΕΕ είναι η σύναψη μιας πολυμερούς συνθήκης που επικυρώνεται απ’ τα εθνικά κοινοβούλια. Ως καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, αλλά και ως πολιτικό πρόσωπο, πώς σας φαίνεται αυτό το καινοφανές – κράτη-μέλη να λένε αυτή την στιγμή στην Τουρκία, ότι στο μέλλον η τελική είσοδος της στην ΕΕ θα εξαρτηθεί από δημοψήφισμα και όχι από κύρωση εθνικού κοινοβουλίου;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Κάθε χώρα της ΕΕ επιλέγει τους τρόπους με τους οποίους, κατά την γνώμη της, αντιμετωπίζεται καλύτερα το θέμα της πορείας της ΕΕ προς το μέλλον. Αυτό, άλλωστε, θα γίνει και με την κύρωση της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης. Εγώ δεν θα κρίνω τις αποφάσεις άλλων εταίρων μας στην ΕΕ. Η Ελλάδα, πάντως, έχει τις δικές της εκτιμήσεις και προτεραιότητες.
Δημοσιογράφος: Η ελληνική στρατηγική, εν όψει της 17ης Δεκεμβρίου, ποια θα είναι;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Έχουμε πει πως είμαστε σαφώς ταγμένοι στη λογική της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, αλλά και συνολικά, της ευρύτερης περιοχής μας. Θέλουμε να αλλάξουμε με αυτό τον τρόπο την παλιά βαλκανική γειτονιά που κακόφημα αποκαλούσαν πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης. Θέλουμε να την μετατρέψουμε σε μια ευρωπαϊκή γειτονιά συνεργασίας. Αυτό είναι για μας ένας σημαντικότατος στρατηγικός στόχος για τον οποίο θα καταβάλουμε μεγάλες και συντονισμένες προσπάθειες τα επόμενα χρόνια. Η κρίση, πάντως, της Τουρκίας από εμάς και από τις άλλες 24 χώρες-μέλη της ΕΕ θα είναι συνολική. Συνολική, και ως προς την ανάγκη έκθεσης όλων των διαφορετικών απόψεων που υπάρχουν στα κράτη μέλη, αλλά και ως προς την ανάγκη να ληφθούν υπόψη όλα τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης και της συμπεριφοράς της Τουρκίας σε σχέση με τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στην εξωτερική της πολιτική και ειδικότερα στις σχέσεις της με όλα τα άλλα κράτη-μέλη και βεβαίως την Ελλάδα και την Κύπρο.
Δημοσιογράφος: Βλέπετε εφικτό στη διατύπωση των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής να πετύχουμε υπό τη μορφή γενικών αρχών κάποιες από τις ελληνικές θέσεις; Μιλάμε για καλή γειτονία. Πώς μπορεί να μεταφραστεί αυτό και να γίνει πιο απτό και πιο συγκεκριμένο;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Από τη φύση της η απόφαση του Δεκεμβρίου βασίζεται σε γενικές κατευθυντήριες γραμμές γύρω από τις οποίες θα κινηθεί η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα επόμενα χρόνια. Από αυτή την άποψη είναι λοιπόν σημαντική. Από την άλλη πλευρά όμως, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι θα πρόκειται για γενικές αρχές χωρίς αναλυτική εκ νέου απαρίθμηση όλων των θεμάτων που έχουν ήδη διεξοδικά παρουσιαστεί στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Για την εξειδίκευση των κατευθυντήριων αυτών γραμμών, θα υπάρξουν μέσα στο 2005 μια σειρά από νέα και αναλυτικά κείμενα, τα οποία πρέπει να συμφωνηθούν μεταξύ των κρατών μελών, στους επόμενους μήνες . Και σε αυτά τα κείμενα, θα υπάρξουν πολύ πιο αναλυτικές αναφορές στα επί μέρους ζητήματα, στα χρονοδιαγράμματα, τους όρους αλλά και τις κυρώσεις, που όλα μαζί , θα συνθέτουν τον «οδικό χάρτη» της πορείας της Τουρκίας προς την ΕΕ. Τα μέτρα καλής γειτονίας θα είναι και απτά και υποχρεωτικά.
Δημοσιογράφος: Υπάρχουν μερικά απτά ζητήματα που μας ενδιαφέρουν πολύ. Το ένα θέμα είναι οι παραβιάσεις του εναερίου χώρου μας. Ο Υπουργός Εξωτερικών στην Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας είπε ότι ο στρατηγικός στόχος είναι καμία παραβίαση. Και ένα άλλο δεύτερο ζήτημα είναι το casus belli. Τι βλέπετε από αυτά πιο εφικτό να γίνεται σε αλλαγή κατεύθυνσης της τουρκικής πολιτικής;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Έχουμε πει επανειλημμένα ότι στόχος μας είναι – στη βάση των κριτηρίων αλλά και των γενικών αρχών και αξιών της ΕΕ – να ακολουθήσει η Τουρκία μια συμπεριφορά έτσι ώστε να εξευρωπαϊστεί πλήρως. Σε αυτή λοιπόν τη λογική του εξευρωπαϊσμού δεν έχουν θέση ούτε οι μαζικές πρακτικές των παραβιάσεων και των υπερπτήσεων πάνω από τα νησιά, ούτε βέβαια και οι απειλητικές συμπεριφορές. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι η Τουρκία, όπως κάνουν και όλα τα άλλα κράτη μέλη της Ένωσης, να υιοθετήσει μια συμπεριφορά καλής γειτονίας.
Δημοσιογράφος: Σχετικά τώρα με την Κυπριακή Δημοκρατία, πόσο εφικτό είναι να αναγνωριστεί πριν και πόσο εφικτό μετά την 17η Δεκέμβρη. Ο κ. Ερντογάν είπε ότι δεν θα την αναγνωρίσει έστω και με την τελωνειακή Ένωση πριν τις 17 Δεκεμβρίου. Δεν φοβάστε μήπως κατηγορηθείτε ότι δίνετε ημερομηνία σε μια χώρα προς ένταξη αλλά αυτή αρνείται να αναγνωρίσει μια που είναι ήδη μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας.
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Η Κυπριακή Δημοκρατία που-ουχί τυχαία- μπορεί σήμερα να διαπραγματεύεται, θέτει συγκεκριμένες προϋποθέσεις από τη δική της πλευρά και αυτό και νόμιμο είναι και φυσικό. Όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει και οι «25» να πάρουμε το Δεκέμβριο μια συνολική απόφαση. Είμαστε σε συνεχή συνεννόηση και συνεργασία με την κυπριακή πλευρά, προκειμένου να επιτύχουμε, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, την προώθηση των στόχων. Και είναι αυτονόητο, ότι χωρίς την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Τουρκία θα έχει να αντιμετωπίσει πολλά και συγκεκριμένα προβλήματα που θα αποδειχθούν αξεπέραστα.
Δημοσιογράφος: Πάμε σ’ ένα άλλο θέμα. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών πριν από λίγο καιρό αναγνώρισε τα Σκόπια με το όνομα Μακεδονία. Έγινε το δημοψήφισμα, αλλά μετά από μια βδομάδα. Η κυβέρνηση Κοστόφ έπεσε, παραιτήθηκε. Θεωρείτε ότι η κίνηση των Αμερικανών εκ του αποτελέσματος ήταν επιτυχής;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Η αμερικανική πράξη ήταν σίγουρα ατυχής. Μακάρι, πάντως, η αλλαγή αυτή στην κυβέρνηση των Σκοπίων να οδηγήσει και σε μια ευρωπαϊκή στροφή, σε μια λογικότερη αντιμετώπιση του ζητήματος. Αυτό είναι ασφαλώς, αυτή τη στιγμή, μια ελπίδα, που στηρίζεται όμως στο ενδιαφέρον των Σκοπίων να προχωρήσουν προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η πορεία μοιραία περνάει και από την Ελλάδα. Η χώρα μας έχει επανειλημμένα υποστηρίξει την ευρωπαϊκή προοπτική όλων των γειτόνων της, θεωρώντας ασφαλώς, ταυτόχρονα, ότι με τον τρόπο αυτό και οι γείτονες της προσαρμόζονται σιγά-σιγά στην ευρωπαϊκή λογική της καλής γειτονίας και της αποχής από μονομερείς ενέργειες που μόνο προβλήματα δημιουργούν στις διμερείς σχέσεις.
Δημοσιογράφος: Το ζήτημα αυτό πάντως είναι μία εκκρεμότητα για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Μέχρι πότε θα πρέπει να έχει τελειώσει, με δεδομένο ότι η χώρα ξοδεύει διπλωματικό κεφάλαιο σε μία περίοδο που έχει πολλά μέτωπα;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Ο χρόνος σίγουρα δεν είναι ατελείωτος και φοβάμαι ότι σπαταλήθηκε επί μια δεκαετία. Αυτό το γνωρίζαμε από την πρώτη στιγμή που αναλάβαμε. Γι’ αυτό άλλωστε και κινηθήκαμε άμεσα, για να εντατικοποιήσουμε τον διάλογο με τα Σκόπια. Θυμίζω ότι τρεις φορές τον τελευταίο καιρό( πριν από την αναγνώριση των Σκοπίων από τις Ηνωμένες Πολιτείες) είχαμε συναντήσεις σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών, ανάμεσα στις δύο χώρες. Δύο φορές συναντήθηκα και εγώ ο ίδιος με τον ειδικό διαπραγματευτή των Ηνωμένων Εθνών. Συνεπώς, καταβάλαμε, από τη δική μας την πλευρά, κάθε προσπάθεια για να πείσουμε ότι επιζητούμε μια δίκαιη και λογική λύση στο ζήτημα αυτό. Μοιραία, αυτή η λύση, έτσι όπως προβλέπουν οι σχετικές αποφάσεις του Ο.Η.Ε. και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να είναι αμοιβαία αποδεκτή. Και ο δρόμος για να το πετύχουμε είναι μέσα από την εντατικοποίηση των συνομιλιών, κάτω από την αιγίδα του Ο.Η.Ε..
Δημοσιογράφος: Και η τελευταία ερώτηση. Υπάρχει ανοιχτό το θέμα της Χάλκης , των Βακουφείων και το θέμα του ορφανοτροφείου της Πριγκίπου για την οποία υπήρξε αρνητική δικαστική απόφαση. Είναι δυνατόν να μην δείξει η τουρκική πλευρά ένα θετικό σήμα, μία θετική ένδειξη πριν τις 17 Δεκεμβρίου; Ο Ερντογάν είπε ότι αυτά θα τα δούμε μετά τις 17 Δεκεμβρίου. Τουλάχιστον σε επίπεδο διαβεβαίωσης δημόσιας, θα υπάρξει λύση;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Αυτά τα θέματα και πάρα πολλά άλλα, καταγράφονται επακριβώς στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποτελεί και την βάση των αποφάσεων του Δεκεμβρίου. Συνεπώς, ό,τι υπάρχει εκεί και ό,τι καταγραφεί επίσης στη συνέχεια στα αναλυτικά κείμενα που θα υιοθετηθούν το 2005, θα είναι ζητήματα πάνω στα οποία θα κριθεί η πορεία της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνεπώς, η Τουρκία δεν θα απαλλαγεί από την πίεση που ασκούν τα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημασία έχει βέβαια να υλοποιηθούν αυτές οι προβλέψεις το συντομότερο δυνατόν, διότι μόνον έτσι η Τουρκία θα μπορεί να προχωράει και στο εκάστοτε επόμενο βήμα. Είναι στην ουσία μια λεωφόρος γεμάτη ερυθρούς σηματοδότες .Κάθε φορά στο φανάρι η Τουρκία θα πρέπει να κάνει μια κίνηση καλής θέλησης για να πατάει η Ε.Ε. το πράσινο.
Δημοσιογράφος: Στο κείμενο των συμπερασμάτων θα επιδιωχθεί να μπουν οι γενικές αρχές σε ζητήματα που αφορούν την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας και περιέχονται στην έκθεση της Κομισιόν;
κ. Γιάννης Βαληνάκης: Οι βασικές αρχές, όπως είναι ο σεβασμός των βασικών ελευθεριών, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα μειονοτικά, ο σεβασμός του δικαίου και των αξιών και αρχών της Ένωσης, είναι φυσικό ότι θα εμφανιστούν στα Συμπεράσματα του Δεκεμβρίου, τα οποία εκ των πραγμάτων θα είναι πολύ πιο σύντομα. Δηλαδή, μερικές παράγραφοι και ίσως λίγες σελίδες σε σχέση με τις εκατό περίπου σελίδες που είναι η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Άρα δεν θα έχουμε τα πάντα μέσα γραμμένα αναλυτικά. Όπως εξήγησα, αυτό θα είναι το αντικείμενο των άλλων πολυσέλιδων κειμένων που θα συμφωνηθούν μέσα στο 2005.
