Σάβαττο, 29 Ιουνίου 2004
1) Κύριε Βαληνάκη, κατά την προχθεσινή ομιλία σας στην Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Βουλής για την ανάδειξη του διαδόχου του Ρομάνο Πρόντι είπατε ότι θα βρεθεί πρόσωπο που θα εκφράζει και τα ελληνικά συμφέροντα. Μήπως αυτή η θέση σας θεωρηθεί σαν ένα ακόμα βήμα ενθάρρυνσης του κ. Σημίτη να διεκδικήσει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μετά μάλιστα την εκτίμηση σ’ όλες τις πτέρυγες της Βουλής πως η περίπτωση του Κρις Πάτεν έχει καεί;
Για τις μεγάλες και τιμητικές για τη χώρα διεθνείς θέσεις είναι ευνόητο ότι υποστηρίζουμε σοβαρές ελληνικές υποψηφιότητες. Για αυτό και η κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει πως στην περίπτωση που υπάρξει μια τέτοια ελληνική υποψηφιότητα για την προεδρία της Επιτροπής, θα παραμεριστούν όλοι οι άλλοι υπολογισμοί. Αλλά το βέβαιο είναι πως σε κάθε περίπτωση, ο Πρόεδρος που θα υποστηρίξουμε θα είναι ελληνικής αρεσκείας και θα εκφράζει και τα ελληνικά συμφέροντα, φυσικά στο ευρωπαϊκό τους πλαίσιο. Όμως η διαδικασία είναι ακόμη σ’ εξέλιξη και κερδίζουν τελικά οι ψύχραιμοι παίκτες και όχι όσοι αναλώνονται σε ονοματολογία.
2) Πώς βλέπετε τη διαδικασία επαναδρομολόγησης για επίλυση του Κυπριακού και ποια εκτιμάτε ότι θα είναι τα πρώτα βήματα;
Βρισκόμαστε πιστεύω σε μια περίοδο προβληματισμού στην οποία το έδαφος γίνεται εκ των πραγμάτων γονιμότερο για μια «ευρωπαϊκή λύση». Το βέβαιο είναι πως η τουρκοκυπριακή κοινότητα θα πρέπει να συνεργαστεί με τους Ελληνοκυπρίους, προκειμένου να πετύχει τον στόχο της ένταξης στην ΕΕ. Και βέβαια, θα πρέπει να υπολογίσει πόσος χρόνος θα χρειαστεί για την επανένωση και την πλήρη ένταξη της αν επιμείνει στη χωριστική λογική. Οι Τουρκοκύπριοι ψήφισαν για τον ευρωπαϊκό δρόμο και αυτός περνάει από την επανένωση.
3) Άρχισαν να δρομολογούνται κάποιες διαδικασίες στην Άγκυρα για την επαναλειτουργία της Σχολής της Χάλκης. Όμως, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες δεν ικανοποιούν τα τουρκικά σχέδια τις επιδιώξεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο θέλει αναβίωση του παραδοσιακού καθεστώτος λειτουργίας της Σχολής. Ποια είναι η θέση της ελληνικής κυβέρνησης;
Η θέση μας είναι πως το ζήτημα της Χάλκης πρέπει να επιλυθεί στη βάση των αναγκαίων αλλαγών στην Τουρκία που απορρέουν απ’ τις ευρωπαϊκές της φιλοδοξίες. Εργαζόμαστε εδώ και καιρό για τους στόχους αυτούς με τους εταίρους μας και την ΕΕ, με την ίδια Τουρκία, αλλά και τις ΗΠΑ. Προσβλέπουμε σε μια ελαστική στάση της τουρκικής κυβέρνησης. Γνωρίζουμε πως υπάρχει η βούληση για επίλυση του θέματος, αλλά περιμένουμε να επιβεβαιωθεί στην πράξη.
4) Οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες όπως δήλωσε προχθές εκπρόσωπος του CDU για ευρωπαϊκά θέματα κ. Πέτερ Χίντσε στη «Ντι Βελτ» θα εξαρτήσει την υποστήριξή της προς το Ευρωσύνταγμα από την απόρριψη της τουρκικής υποψηφιότητας για ένταξη στην Ε.Ε. Και τούτο διότι η γερμανική χριστιανοδημοκρατία θεωρεί την τουρκική ένταξη στην Ε.Ε. ως «τέλος του σχεδίου πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης». Ποια είναι η θέση της Κυβέρνησης μετά απ’ αυτήν την προοπτική, δεδομένου ότι η γερμανική χριστιανοδημοκρατία είναι αδελφό κόμμα με τη ΝΔ στην ευρωκοινοβουλευτική πλειοψηφία;
Στο θέμα της Τουρκίας υπάρχουν σήμερα πολλές απόψεις στην Ευρώπη. Εξάλλου, πολλές οπτικές γωνίες, πιστεύω υπάρχουν ακόμη και στους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες. Παρόμοια σχόλια εκφράζουν αναμφίβολα μια μεγάλη τάση στην Γερμανική κοινωνία. Υπάρχουν όμως κι οι αντίθετες τάσεις. Σ’ ό,τι μας αφορά, το θέμα της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας δεν είναι θέμα «ευρωκομματικής» πειθαρχίας, αν έτσι το θέτετε. Εξάλλου, άλλα μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, έχουν άλλες απόψεις. Πρωτίστως όμως για μας αυτό είναι θέμα εκπλήρωσης συνολικά, των κριτηρίων της ΕΕ. Υπάρχει μια διαδικασία και θα πρέπει να περιμένουμε την σχετική έκθεση της Ευρ. Επιτροπής, τον Νοέμβριο. Έχω πάντως πολλές φορές τονίσει ότι θέλουμε μια Τουρκία που συμπεριφέρεται απέναντί μας «ευρωπαϊκά», δηλαδή έναν ευρωπαίο γείτονα.
5) Ο κ. Παπανδρέου ως ΥΠΕΞ είχε μαζέψει σύμφωνα με καταγγελίες στελεχών της ΝΔ, όταν ήταν στην αντιπολίτευση περίπου 180 συμβούλους, περιθωριοποιώντας παράλληλα τη συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών του υπουργείου. Μετά την απομάκρυνση του ΠΑΣΟΚ από την εξουσία έφυγε αυτή η στρατιά και η κυβέρνηση Καραμανλή αποκατέστησε την τάξη. Έχει όμως αποκαταστήσει και την αξιοκρατία που τόσο είχε αγνοηθεί από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ;
Κυβέρνηση χωρίς αξιοκρατία είναι κυβέρνηση χωρίς μέλλον. Σήμερα, στο Υπουργείο Εξωτερικών, η διπλωματική υπηρεσία ξαναβρήκε τον ρόλο που της ανήκει. Και πιστεύω πως τ’ αποτελέσματα φαίνονται ήδη. Όμως η μάχη της αξιοκρατίας δεν είναι απλώς να επιλέξεις τους καλύτερους. Αλλά και να προωθήσεις όσους εξελίσσονται καλύτερα, μετά την πρώτη επιλογή. Είναι λοιπόν μια συνεχής μάχη κι ένα καθημερινό μέλημα. Πιστεύω βαθιά πως στο τέλος, όλοι κρίνονται απ’ το αποτέλεσμα. Κι αυτό, πρωταρχικά, ισχύει βέβαια για εμάς τους ίδιους.
6) Είναι γενικά παραδεκτό ότι το σχήμα στο ΥΠΕΞ λειτουργεί πολύ καλά. Τι καινούργιο φέρνετε;
Στο Υπουργείο Εξωτερικών υπάρχει πράγματι μια πολύ δεμένη ομάδα. Έχουμε εργαστεί όλοι μαζί, για χρόνια στην αντιπολίτευση σε αυτούς τους τομείς και αναπτύξαμε εξαιρετικές προσωπικές σχέσεις εμπιστοσύνης και κοινό πρόγραμμα δράσης. Η παρουσία μάλιστα ενός έμπειρου και συνετού Υπουργού Εξωτερικών μετά από τόσα χρόνια «ελαφρογιορτουδισμού» έδειξε αμέσως την απόσταση που χωρίζει τις ασκήσεις δημοσίων σχέσεων από την σοβαρή εξωτερική πολιτική.
7) Η κυβέρνηση, αλλά και σχεδόν όλη η αντιπολίτευση, φαίνονται ικανοποιημένες απ’ το ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Τι ακριβώς σηματοδοτεί η συμφωνία της περασμένης εβδομάδας;
Ένα Σύνταγμα για την Ευρώπη ήταν πριν λίγα χρόνια αδιανόητο. Πρόκειται σίγουρα για μια ιστορική εξέλιξη, η σημασία της οποίας θ’ αναδειχθεί καλύτερα, στην πορεία του χρόνου. Μετά την επικύρωση του απ’ τα κράτη-μέλη, η Ευρώπη μπορεί να εξελιχθεί σε μια πολιτική δύναμη, συγκρίσιμη με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη. Είναι ένα επίτευγμα για όλη την Ευρώπη. Αλλά είναι κι ένα σημαντικό επίτευγμα για την Ελλάδα και την ελληνική εξωτερική πολιτική. Κι αυτό, γιατί λειτουργεί επιταχυντικά προς την κατεύθυνση που θέλουμε να πάρει η Ευρώπη στο μέλλον. Μπορώ να πω μάλιστα, πως το Σύνταγμα μπορεί να ειδωθεί κι ως ο Μεγάλος Επιταχυντής.
8) Τι κέρδισε η Ελλάδα απ’ την διαπραγμάτευση;
Καταγράψαμε τις κοινές μας αξίες, ως Ευρωπαίοι. Απλουστεύσαμε τις συνθήκες της ΕΕ. Κάνουμε την Ευρώπη πιο κατανοητή κι εύληπτη στους πολίτες. Ενισχύσαμε την κοινωνική διάσταση. Βασική επιτυχία ήταν η συμπερίληψη του τουρισμού στις υποστηρικτικές πολιτικές της ΕΕ. Πετύχαμε μια πολύ καλύτερη διατύπωση για τη νησιωτικότητα. Υπάρχουν επίσης σημαντικές πρόνοιες στα αμυντικά θέματα με την συμπερίληψη ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής και ρήτρας αλληλεγγύης. Δίνεται η δυνατότητα να προχωρήσει μπροστά η Ευρώπη. Ακόμη πιο γρήγορα, με ευελιξία και στο πλαίσιο διαρθρωμένης συνεργασίας. Κι αυτό είναι κάτι που επεδίωκε η Ελλάδα απ’ την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ κι έπειτα.
9) Είστε ικανοποιημένος απ’ τον βαθμό απήχησης των ευρωπαϊκών θεμάτων στην ελληνική κοινωνία; Η αποχή στις πρόσφατες ευρωεκλογές έφτασε σε σημείο-ρεκόρ. Τι σχεδιάζει το υπουργείο Εξωτερικών για την καλύτερη προώθηση των ευρωπαϊκών θεμάτων στην κοινή γνώμη;
Υπάρχει πράγματι ένας συνολικός προβληματισμός στην Ευρώπη, μετά μάλιστα και τ’ αποτελέσματα των πρόσφατων ευρωεκλογών. Για πολλούς, οι πολίτες φαίνονται απηυδισμένοι απ’ τις συνεχείς συναντήσεις, ορολογίες, συμφωνίες που πιστεύουν πως δεν έχουν αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους. Αυτό είναι άδικο. Αλλά υπήρξε. Και θα έλεγα μάλιστα, πως αυτός ο προβληματισμός ήταν απ’ τις «υπόγειες» δυνάμεις που βοήθησαν ώστε να γίνει εφικτή η επίτευξη συμφωνίας για το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα απλοποιεί τα πράγματα, αλλά δεν λύνει όλα τα προβλήματα. Σίγουρα θα χρειαστεί δρόμος για την εφαρμογή του. Και σε κάθε περίπτωση, δεν αρκεί από μόνο του. Χρειάζονται συντονισμένες δράσεις. Η Ιρλανδική Προεδρία είχε καταρτίσει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για την ενημέρωση των πολιτών και την εξήγηση των ευρωπαϊκών θεμάτων στην κοινή γνώμη κι αυτό θα διατηρηθεί και στην Ολλανδική Προεδρία που ξεκινάει τώρα. Κι εμείς, καταρτίζουμε κοινά αλλά και τα δικά μας σχέδια. Γιατί αν θέλουμε την Ελλάδα στην καρδιά της Ευρώπης, πρέπει να βοηθούμε και τους πολίτες να είναι γνώστες των Ευρωπαϊκών προβλημάτων.
10) Κύριε Βαληνάκη, στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της Κωνσταντινούπολης ο Πρωθυπουργός συναντήθηκε με τον κ. Ερντογάν. Ποιο ήταν το κλίμα;
Το κλίμα είναι όπως πάντα θετικό. Βρίσκουμε στον σημερινό Πρωθυπουργό της Τουρκίας μια ισχυρή βούληση να προχωρήσει η Τουρκία προς την ΕΕ και προσδοκούμε να συνοδευτεί αυτή η βούληση από έργα.
11) Υπήρξε συζήτηση για τα Βαλκάνια.
Όντως. Ναι. Ολοκληρώνεται η παρουσία της νατοϊκής δύναμης στη Βοσνία και προετοιμάζουμε την ευρωπαϊκή δύναμη που θα την αντικαταστήσει. Κι ασφαλώς, κρύβεται εκεί κι ένας μεγάλος συμβολισμός. Η ΕΕ καθίσταται ολοένα και περισσότερο ικανή ν’ αναλάβει όχι μόνο τα του οίκου της αλλά και τα της γειτονίας της. Για εμάς που ζούμε γεωγραφικά στα εξωτερικά όρια της, αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό. Η μαγνητική έλξη που ασκεί στις χώρες της γειτονιάς μας η ΕΕ πρέπει να ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο. Μπορούμε δουλεύοντας μαζί και με τις χώρες της περιοχής, ν’ αλλάξουμε τη γειτονιά μας προς το καλύτερο.
