Αθήνα, 17 Ιουνίου 2006
Ο οδικός χάρτης της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση
Το τελευταίο διάστημα και με διάφορες αφορμές αναπτύσσεται έντονος προβληματισμός σχετικά με την πορεία των σχέσεών μας με την Τουρκία. Το γεγονός αυτό εμπεριέχει θετικά στοιχεία, στο μέτρο που η κοινή γνώμη καθίσταται κοινωνός σκέψεων, ιδεών και απόψεων διατυπωμένων με τη δέουσα προσοχή και υπευθυνότητα.
Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το ζήτημα των σχέσεών μας με την Τουρκία επιβάλλει μια τεκμηριωμένη προσέγγιση, με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο και όχι στις όποιες εσωτερικές σκοπιμότητες του παρόντος. Είναι λοιπόν αναγκαίο, στο πλαίσιο αυτού του προβληματισμού, να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Αν μη τι άλλο, γιατί είναι δικαίωμα των πολιτών να γνωρίζουν και υποχρέωση των πολιτικών να δίνουν λόγο.
Το πλαίσιο των υποχρεώσεων της Τουρκίας
Τα δύο τελευταία χρόνια εργαστήκαμε εντατικά και μεθοδικά για να διασφαλίσουμε, πριν ξεκινήσουν οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, ένα σαφές και δεσμευτικό πλαίσιο υποχρεώσεων για τη χώρα αυτή. Ένα πλαίσιο που -σε αντίθεση με τις λίγες και ασαφείς φράσεις του Ελσίνκι–περιλαμβάνει πλέον σήμερα εκατοντάδες σελίδες και θέματα διατυπωμένα σε μια σειρά από επίσημα κείμενα (τις Εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2004 και 2005, τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2004, το Διαπραγματευτικό Πλαίσιο του Οκτωβρίου 2005, την Εταιρική Σχέση του Ιανουαρίου 2006, και, τώρα, την κοινή θέση της Ε.Ε. στο Συμβούλιο Σύνδεσης).
Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει όλα σχεδόν τα θέματα τριβής Ελλάδας-Τουρκίας, όπως αυτά διαμορφώθηκαν τα τελευταία 30 και πλέον χρόνια, δηλαδή:
1. Όλα τα θέματα ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων στο εσωτερικό της Τουρκίας (θέματα Οικουμενικού Πατριαρχείου, Ίμβρος και Τένεδος, περιουσίες κ.λπ.).
2. Τα τρέχοντα θέματα (κυρίως μονομερείς απαιτήσεις της Τουρκίας) που προκαλούν ένταση στις σχέσεις της με την Ελλάδα.
3. Την επίλυση του ίδιου του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας, που βεβαίως εκ των πραγμάτων συνδέεται με την εφαρμογή στο Αιγαίο του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (όλες οι χώρες της Ε.Ε., αλλά και η ίδια η Ένωση, έχουν προσχωρήσει στη σχετική Σύμβαση).
4. Τα τρέχοντα προβλήματα μεταξύ Τουρκίας και Κυπριακής Δημοκρατίας (Πρωτόκολλο Άγκυρας, άσκηση βέτο από την Τουρκία κατά της ένταξης της Κύπρου σε διεθνείς οργανισμούς, μη αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας κ.λπ.).
5. Την ίδια την επίλυση του κυπριακού ζητήματος στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών.
Χωρίς να υποτιμήσει κανείς και μια σειρά από άλλα θέματα που ενδιαφέρουν επίσης άμεσα την χώρα μας σε άλλους τομείς (ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων, περιβάλλον, αλλά και σχέσεις στρατού και πολιτικής), δεν χωρά αμφιβολία ότι στον παραπάνω κατάλογο έχουν περιληφθεί όλα τα ζητήματα που ταλαιπωρούν τις σχέσεις Αθηνών – Άγκυρας και έφεραν αρκετές φορές τις δύο χώρες στο χείλος του πολέμου.
Ένα λοιπόν το κρατούμενο: όλα όσα ενδιαφέρουν την Ελλάδα έγιναν τα τελευταία δύο χρόνια συγκεκριμένα κριτήρια («προαπαιτούμενα») για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Για όλα αυτά κάποιο σχέδιο θα υπήρχε, κάποιοι το εκπόνησαν, κάποιοι διαπραγματεύτηκαν. Τίποτε δεν έγινε μόνο του, και τίποτε δεν ήταν τυχαίο. Αυτά για τα περί «ακινησίας»!
Το χρονοδιάγραμμα
Η δεύτερη κατηγορία που εκτοξεύεται αβασάνιστα κατά της κυβέρνησης αφορά τη δήθεν ανυπαρξία χρονοδιαγραμμάτων. Να όμως που κι εδώ τα πράγματα είναι ακριβώς αντίθετα:
1. Μέχρι το τέλος του 2006, η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει την εφαρμογή του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου στην Κύπρο και το αν η Τουρκία έλαβε συγκεκριμένα μέτρα για την ομαλοποίηση των σχέσεών της με αυτήν.
2. Μέχρι το 2008, η Τουρκία πρέπει να έχει υλοποιήσει -μεταξύ άλλων- συγκεκριμένες δεσμεύσεις που περιλαμβάνονται στην Εταιρική Σχέση. Ενδεικτικά:
α) Να «δεσμευθεί κατηγορηματικά για σχέσεις καλής γειτονίας», να αντιμετωπίσει «κάθε αιτία τριβής» με τους γείτονές της (βλ. παραβιάσεις) και να απέχει από «κάθε ενέργεια» (στο τελευταίο κείμενο προστέθηκε και ο όρος «απειλή», δηλ. το casus belli) «που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά» τις σχέσεις καλής γειτονίας και τη διαδικασία ειρηνικής διευθέτησης των όποιων ανοιχτών διαφορών.
β) Να εγκρίνει «συνολική νομοθεσία» που θα διευθετεί όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μη μουσουλμανικές θρησκευτικές μειονότητες και να διασφαλίσει «νομικά και πρακτικά» τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.
3. Παράλληλα, κάθε υποχρέωση της Τουρκίας εντάσσεται σε ένα ή περισσότερα από τα 35 κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Άλλα είναι τελείως τεχνικά (όπως αυτό με το οποίο ξεκίνησαν προ ημερών), άλλα περιέχουν ζητήματα πολιτικής φύσης, και άλλα είναι εξόχως προβληματικά για τη σημερινή Τουρκία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ρυθμίζει την πορεία των διαπραγματεύσεων συνήθως από τα ευκολότερα κεφάλαια στα δυσκολότερα. Για να κλείσει λοιπόν καθένα από τα 35 κεφάλαια η Τουρκία, θα πρέπει να κριθεί ομόφωνα και από τους 25 ότι πράγματι έχει ανταποκριθεί σε όλα τα γενικά αλλά και όλα τα ειδικότερα κριτήρια – όρους (benchmarks) που της έχουν τεθεί.
Να, λοιπόν, που υπάρχει χρονοδιάγραμμα, η πορεία είναι σαφής και με πολλούς σηματοδότες. Κάθε τυχόν απόκλιση θα επιφέρει συνέπειες. Γι’ αυτό και δεν κουραζόμαστε να επαναλαμβάνουμε πως η πλήρης συμμόρφωση της Τουρκίας με τον οδικό αυτό χάρτη είναι ο μόνος δρόμος για την ένταξή της στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια.
