Συνέντευξη Υφυπουργού Εξωτερικών, κ. Γιάννη Βαληνάκη σε εφημερίδα METRO και σε δημοσιογράφο Γιάννη Φασουλά
Παρασκευή, 23 Ιουνίου 2006
Κύριε Βαληνάκη, μετά τις τελευταίες εξελίξεις στις σχέσεις Ε.Ε- Τουρκίας θεωρείται πιθανό το ενδεχόμενο να διακοπεί η ενταξιακή πορεία της γειτονικής χώρας;
Η πορεία της Τουρκίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι μια διαδικασία μακροχρόνια και επίπονη. Οι 25 έχουν θέσει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο το οποίο περιλαμβάνει συγκεκριμένες υποχρεώσεις, κριτήρια και προαπαιτούμενα, καθώς και χρονοδιαγράμματα για την ικανοποίησή τους σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιτυχής έκβαση της ενταξιακής πορείας κάθε υποψήφιας χώρας, γιατί αυτό ισχύει για όλα τα κράτη που επιθυμούν να γίνουν μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας, εξαρτάται αποκλειστικά από την πρόοδο που επιτελούν ως προς την πλήρωση συγκεκριμένων υποχρεώσεων. Η Τουρκία πρέπει να αντιληφθεί ότι δεν εξαιρείται από το πλαίσιο αυτό.
Στην προκλητική δήλωση Ερντογάν, ότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμια στην Κυπριακή Δημοκρατία κι της διακοπούν οι διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε., η Αθήνα τι θέση παίρνει, πέρα από τη γνωστή ότι στηρίζουμε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας;
Η Ελλάδα έχει ταχθεί υπέρ της ευρωπαϊκής προσαρμογής της Τουρκίας, γιατί αυτή θα οδηγήσει σε αλλαγή της εσωτερικής και εξωτερικής της συμπεριφοράς. Η θέση της κυβέρνησης στο ζήτημα αυτό συνιστά ένα κομμάτι της γενικότερης στρατηγικής της σε σχέση με τα γειτονικά της κράτη. Ενθαρρύνουμε τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό των εν λόγω κρατών, γιατί πιστεύουμε ότι θα οδηγήσει στο μετασχηματισμό τους στη βάση των αρχών που θεμελιώνουν την Ένωση: δημοκρατία, κράτος δικαίου, σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δέσμευση για συνεργασία και σχέσεις καλής γειτονίας. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθούν οι συνθήκες εκείνες που θα μας επιτρέψουν να μετατρέψουμε τη Νοτιοανατολική Ευρώπη σε μια πραγματική ευρωπαϊκή γειτονιά ειρήνης, ασφάλειας, συνεργασίας και ευημερίας. Βέβαια, όποιο κράτος έχει ευρωπαϊκές φιλοδοξίες, συνεπώς και η Τουρκία, οφείλει να ικανοποιήσει τα κριτήρια και τα προαπαιτούμενα που έχει θέσει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πλήρης συμμόρφωση της Τουρκίας με αυτόν τον Οδικό Χάρτη που έχουμε σχεδιάσει για την υποψηφιότητά της είναι και ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Συμμερίζεστε της απόψεις Σιράκ και Σιούσελ ότι θα πρέπει να διακοπεί η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, εάν μέχρι το τέλος του 2006 δεν εφαρμόσει το πρωτόκολλο τελωνειακής σύνδεσης;
Η κρίση της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας περνάει μέσα από συγκεκριμένους σταθμούς. Τα κριτήρια και τα προαπαιτούμενα για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σαφή. Η πλήρης εφαρμογή του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου συνιστά αδιαπραγμάτευτη υποχρέωση της Τουρκίας.
Ο ιδιότυπος «τσαμπουκάς», επιτρέψτε μου τη φράση, της Τουρκίας απέναντι στην Ε.Ε. με ποιον τρόπο πρέπει να απαντηθεί;
Θεωρώ ότι η υπεραπλούστευση των στάσεων και των συμπεριφορών που εκδηλώνει η Τουρκία μπορεί να μας οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα. Θα ήθελα να τονίσω ότι όταν μιλάμε για ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Τουρκίας θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας το εύρος των μεταρρυθμίσεων στις οποίες οφείλει να προχωρήσει η γειτονική χώρα αφενός σε ό,τι αφορά στη δομή και τη λειτουργία του κράτους και, αφετέρου, στις εξωτερικές της σχέσεις. Μια Τουρκία στο κατώφλι της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είναι μια χώρα πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι γείτονες πρέπει να συνειδητοποιήσουν το συντομότερο δυνατό ότι η Ευρώπη είναι πάνω από όλα ένα σύνολο αρχών και αξιών. Αυτές τις αρχές κι αυτές τις αξίες ή τις υιοθετείς στο σύνολό τους ή τις απορρίπτεις στο σύνολό τους. Δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση. Η ένταξη κάθε νέου Κ-Μ είναι ένα είδος συμβολαίου και τα συμβαλλόμενα μέρη είναι υποχρεωμένα να τηρούν με ευλάβεια το σύνολο των όρων του συμβολαίου από το οποίο απορρέουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η Ευρώπη δεν είναι ένα κουστούμι που κόβεται και ράβεται στα μέτρα κάθε υποψήφιας χώρας.
Βλέπετε να μετατίθεται χρονικά, πέρα από τον Οκτώβρη, η αξιολόγηση της Τουρκίας από την Ε.Ε.;
Ο Οκτώβριος είναι ένας μόνο από τους σημαντικούς σταθμούς στον μαραθώνιο που έχει να διανύσει η Τουρκία μέχρι την ένταξη. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Τουρκία, ως υποψήφια χώρα, βρίσκεται σε φάση συνεχούς αξιολόγησης. Στην Εταιρική Σχέση του 2005 τίθεται σαφές χρονοδιάγραμμα (έως το 2008) για την υλοποίηση των βραχυπρόθεσμων προτεραιοτήτων όσον αφορά στις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στις οποίες πρέπει να προχωρήσει η γειτονική χώρα: Η Τουρκία θα πρέπει μεταξύ άλλων να «δεσμευθεί κατηγορηματικά για σχέσεις καλής γειτονίας», να αντιμετωπίσει κάθε «αιτία τριβής» με τους γείτονές της, να απέχει από «κάθε ενέργεια και απειλή (φωτογραφίζει το casus belli)», που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις καλής γειτονίας και τη διαδικασία ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών. Συγχρόνως, θα πρέπει να διασφαλίσει «νομικά και πρακτικά» τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό της. Συνεπώς, και, λαμβάνοντας υπόψη και τις δυσκολίες της πορείας των 35 κεφαλαίων των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, η Τουρκία βρίσκεται σε μια τροχιά συνεχούς αξιολόγησης και κρίσης.
Πολλοί μιλούν για σύννεφα ανάμεσα στην Αθήνα και την Λευκωσία, με αφορμή το «μικρό βέτο» που έθεσε η Κύπρος κατά το άνοιγμα του πρώτου κεφαλαίου για τις σχέσεις Ε.Ε.- Τουρκίας. Είχε ενημερωθεί και σε ποιο επίπεδο η ελληνική πλευρά για τις προθέσεις της Λευκωσίας; Υπήρξε συνεργασία;
Δεν θα πάψω να τονίζω, γιατί έχει γίνει πολύς λόγος τελευταία για το θέμα αυτό –και μάλιστα αβάσιμα- ότι με τη Λευκωσία έχουμε κοινούς στρατηγικούς στόχους και σταθερή επικοινωνία και συνεργασία σε όλα τα θέματα.
Να μείνουμε στο Κυπριακό. Θα ήθελα να σχολιάσετε τις πρόσφατες δηλώσεις του Κόφιν Ανάν ότι η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. περιέπλεξε τα πράγματα σε ότι αφορά τη λύση. Ποια είναι η απάντηση της Αθήνας στον γ.γ. του ΟΗΕ;
Αναμφισβήτητα, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσέδωσε νέα δυναμική στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, ήδη από την εποχή που η Κύπρος ήταν υποψήφια χώρα. Με την ένταξή της στην ΕΕ, η Κυπριακή Δημοκρατία ενδυναμώθηκε και απέκτησε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Προσβλέπουμε σε μια νέα προσπάθεια καλά όμως προετοιμασμένη, χωρίς ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, πάντα στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και βέβαια στη βάση των αρχών και των αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γιατί η Ε.Ε. αποφεύγει να εμπλακεί ενεργά στο θέμα της επίλυσης του Κυπριακού, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο επιθυμούν και η Αθήνα και η Λευκωσία.
Όπως τόνισα και παραπάνω και μόνο ότι η Κύπρος είναι πλέον πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει αναπόφευκτα ευρωπαϊκή διάσταση στο ζήτημα της επίλυσης του Κυπριακού.
Η Άγκυρα έχει καταθέσει πρόσφατα, τις λεγόμενες προτάσεις Γκιούλ, για την επίλυση του Κυπριακού. Η Αθήνα, κάποια στιγμή, αναμένεται να απαντήσει με δική της δέσμη ιδεών, σε συνεργασία με τη Λευκωσία;
Καταρχάς, υπάρχει ήδη μια νέα κινητικότητα μετά τη συνάντηση του Προέδρου κ. Παπαδόπουλου και του Γενικού Γραμματέα κ. Ανάν. Αθήνα και Λευκωσία συνεργάζονται στενά για την επανεκκίνηση της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, την πραγματικότητα της Κύπρου ως Κράτους-Μέλους της ΕΕ, και, τέλος, τη βούληση των ίδιων των πολιτών της.
Τι απαντάτε σε όλους εκείνους που κάνουν λόγο για αλλαγή στρατηγικής στις ελληνο – τουρκικές σχέσεις και μιλάνε για ένα νέο Ελσίνκι;
Στρατηγικός στόχος παραμένει μια ευρωπαϊκή Τουρκία η οποία θα σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες στο εσωτερικό της και θα συμπεριφέρεται ως ευρωπαίος γείτονας στις εξωτερικές της σχέσεις σύμφωνα με τις αρχές της καλής γειτονίας και τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Οι αρχές και η πρακτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνιστούν το πλαίσιο για τη διασφάλιση του εν λόγω στόχου. Επομένως, δεν μιλάμε για νέα στρατηγική, αλλά για την καλύτερη ευρωπαϊκή θεμελίωσή της. 11. Τέλος, θα ήθελα να τη δική σας θέση για το θέμα της Χάγης. Συμμερίζεστε την άποψη του Κ. Στεφανόπουλου, ότι θα πρέπει όλες οι ελληνοτουρκικές διαφορές να πάνε στο ΔΔ της Χάγης; Δεν υπάρχουν ελληνοτουρκικές διαφορές με τη νομική έννοια του όρου. Υπάρχουν ελληνοτουρκικά προβλήματα, υπάρχουν και μονομερείς απαιτήσεις της Τουρκίας. Η Ελλάδα προωθεί τα δικά της συμφέροντα με γνώμονα το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες. Όσον αφορά στην προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, είναι γνωστό ότι απαιτείται συνυποσχετικό και άρα να συμφωνήσουν οι δύο πλευρές.
