Η ταπεινωτική αποχώρηση των ΗΠΑ από την Καμπούλ θα μείνει πιθανότατα στα μελλοντικά βιβλία ιστορίας ως το συμβολικό τέλος της αμερικανικής παντοδυναμίας και των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας. Η χώρα μας δεν χρειάζεται όμως να ταλαιπωρείται με ανάλυση των εξελίξεων, στρατηγικό σχεδιασμό και «έξυπνες« κινήσεις. Τίποτε δεν μπορεί να αντισταθεί στο ιδεολόγημα του «ήσυχου καλοκαιριού», των παλαιών και νέων «συμμαχιών» και της «ισχυρής αποτροπής» που έχει έτσι «εξασφαλιστεί». Ούτε η Καμπούλ, αλλά ούτε, ακόμη περισσότερο, η διαφαινόμενη επαναπροσέγγιση ΗΑΕ, Αιγύπτου και Ισραήλ με την Τουρκία μπορούν να διαταράξουν την «στρατηγική υπομονή» και τελικά τον αμέριμνο στρατηγικό εφησυχασμό της χώρας μας…
Ένα πρώτο συμπέρασμα που μπορεί κανείς να αντλήσει από την αφγανική τραγωδία είναι το πόσο εύκολα η λανθασμένη ανάγνωση τάσεων, εξελίξεων και γεγονότων οδηγεί σε καταστροφή. Αιθεροβάμονες αναλύσεις για τα σχέδια και τις προθέσεις των αντιπάλων, αποκλειστική ενασχόληση με τα «ευχάριστα» σενάρια που όμως ανατρέπονται από αδήριτες πραγματικότητες επί του πεδίου, η επικοινωνία που αντικαθιστά την πολιτική, η απουσία ουσιαστικού σχεδιασμού, η αδυναμία συντονισμένης εκτέλεσης… Στο νέο παγκόσμιο σύστημα που σιγά-σιγά ανατέλλει, η Κίνα, η Ρωσία και αρκετές μεσαίες δυνάμεις όπως η Τουρκία αμφισβητούν και υποσκάπτουν καθημερινά την δυτική τάξη πραγμάτων που εγκαθιδρύθηκε στον κόσμο μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Διεκδικούν ήδη δυναμικά και με κάθε τρόπο, ακόμη και με τη στρατιωτική βία, ισχυρότερους ρόλους, συνηθως σε βάρος των γειτόνων τους. Τα μηνύματα που στέλνει η πτώση του Αφγανιστάν για διεθνείς και περιφερειακές αναδιατάξεις δυνάμεων στον ισλαμικό (και όχι μόνο) κόσμο και οι εξελίξεις που δρομολογούνται, πρέπει να μας απασχολήσουν άμεσα.
Η μεταναστευτική πίεση πάνω στα ανατολικά μας σύνορα είναι η μόνη ουσιαστικά που συζητείται. Θα είναι πιθανότατα πολύ μεγάλη αλλά εξακολουθούμε να την αντιμετωπίζουμε ως παροδική πρόκληση με «ασπιρίνες» ενίσχυσης των περιπολιών και των νέων τειχών στον Έβρο.
Η παταγώδης κατάρρευση του “America is back” και η ουσιαστική επαναφορά του “America First” προκαλεί ρίγος ανασφάλειας στους κάθε λογής εταίρους και συμμάχους των ΗΠΑ στην Ευρώπη, στη Μ.Ανατολή και Ασία. Όποτε το επιβάλλουν τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον και κυρίως οι προσωπικές πολιτικές στοχεύσεις του εκάστοτε Προέδρου, οι οποιεσδήποτε συμμαχικές δεσμεύσεις υποχωρούν. Αφήνουν έτσι, ακόμη κι εν ψυχρώ, φιλικά καθεστώτα αλλά και εύπιστες κυβερνήσεις “ξεκρέμαστα” απέναντι σε επιθετικούς γείτονες. Ο νέος εξάλλου θρίαμβος του τζιχαντισμού σε βάρος των δυτικών αξιών προαναγγέλλει και την παραπέρα εξάπλωση του Ισλάμ σε όλες του τις μορφές και αναγκαστικούς συμβιβασμούς της Δύσης με αντιδυτικές ιδεολογίες και αυταρχικά καθεστώτα. Αν όμως οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν έτσι τους συμμάχους τους, εμείς πιστεύουμε ακόμη ότι έχουμε έξασφαλίσει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας από μάλιστα πολύ πιο ευμετάβλητους «νέους συμμάχους»;
Στα περισσότερα από τα συζητούμενα νέα σενάρια ο ρόλος της Τουρκίας διαφαίνεται αυξημένος και ο Ερντογάν αναπτύσσει δραστήρια κινητικότητα ακόμη και προς τους νέους συμμάχους μας στη Μ.Ανατολή και Κόλπο. Υπογραμμίζονται έτσι οι ευκαιρίες που χάθηκαν από έλλειψη συνεκτικής στρατηγικής, την αναβλητική μας συνήθεια και τον επικίνδυνο εφησυχασμό μας. Και αν οι ΗΠΑ έχουν κάποια περιθώρια απωλειών στα μακρυνά μέτωπα, η Ελλάδα δεν έχει. Οι νέες συγκυρίες καλούν εδώ και καιρό —δεν θα κουραστώ να το επισημαίνω— σε συνολική αναδιάταξη της εθνικής στρατηγικής. Αν βέβαια υπάρχει και δεν έχει αντικατασταθεί από διάσπαρτες «ιδέες της στιγμής»…
Καθηγητής Γιάννης Βαληνάκης
