Συνέντευξη του ΥΦΥΠΕΞ κ. Γιάννη Βαληνάκη στην Ελευθεροτυπία και στη δημοσιογράφο Κύρα Αδάμ (2005-10-01)
ΤΙΤΛΟΣ: “ΣΚΛΗΡΟΙ ΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΓΙΑ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟ”
ΥΠΟΤΙΤΛΟΣ: Ο υφυπουργός Εξωτερικών Γ.Βαληνάκης αναλύει γιατί η διαπραγμάτευση Άγκυρας-Ε.Ε. έχει γίνει πιο δεσμευτική για τη γείτονα
Η Τουρκία καλείται να ξεκινήσει την ενταξιακή πορεία της μέσα σ’ένα διαπραγματευτικό πλαίσιο σαφές και εξαιρετικά δεσμευτικό, με τέσσερις πρόσθετες “απαιτήσεις”, που αφορούν τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό.
Ο υφυπουργός Εξωτερικών Γ.Βαληνάκης, στη σημερινή συνέντευξή του, επιμένει ιδιαιτέρως στον “εμπλουτισμό” των κριτηρίων της Τουρκίας για τις σχέσεις καλής γειτονίας, στην επίλυση των διαφορών με την Ελλάδα, την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την άρση του τουρκικού βέτο έναντι της Κύπρου σε διεθνείς οργανισμούς.
Προειδοποιεί, όμως, ότι η πορεία για την Τουρκία θα είναι μακρά και δύσκολη και ότι, παρά την υποστήριξη της Αθήνας στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας, δεν προδικάζεται το τελικό αποτέλεσμα.
-Τα πολιτικά κόμματα, στην πλειονότητά τους, συναινούν στην ένταξή της στην Ε.Ε. Παρουσιάζονται όμως διαφορές στον χειρισμό του θέματος. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι σχέσεις θα ομαλοποιηθούν και τα προβλήματα θα εξομαλυνθούν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση, κυρίως, θεωρεί ότι έπρεπε να έχουν τεθεί χρονοδιαγράμματα στην Τουρκία για την επίλυση των προβλημάτων.
“Είναι εμφανές ότι υπάρχει ευρύτατη, θα έλεγα, συναίνεση στα πολιτικά κόμματα ως προς τους στρατηγικούς στόχους, κι αυτοί είναι, όπως εμείς το θέτουμε, η μετατροπή της νοτιοανατολικής Ευρώπης, της παλιάς “πυριτιδαποθήκης” της Ευρώπης, σε μια ευρωπαϊκή γειτονιά.
Αυτή η διαδικασία θα οδηγήσει σε σχέσεις ευρωπαϊκής καλής γειτονίας, σχέσεις ευρωπαϊκού τύπου συνεργασίας και σε ευρωπαϊκού τύπου συνεργασίας και σε επίλυση των προβλημάτων με τον οδικό χάρτη.
Δεν μπορούν λοιπόν αυτά να γίνουν πριν από την 3η Οκτωβρίου. Μπορούν να γίνουν μόνον εφ’ όσον ξεκινήσουν αυτές οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, και εμείς υποστηρίζουμε ότι πρέπει η Τουρκία να γίνει πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού προηγουμένως έχει πλήρως συμμορφωθεί με τους όρους και τα προαπαιτούμενα, που έχουν τεθεί από τη μεριά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συνεπώς, για εμάς το πλαίσιο, το οποίο έχει τεθεί από τα κείμενα αυτά, είναι εξαιρετικά σαφές και , ταυτόχρονα εξαιρετικά δεσμευτικό. Σε σύγκριση, μάλιστα, με το πλαίσιο των προηγούμενων διαπραγματεύσεων, πρόκειται για ένα πρωτόγνωρα αναλυτικό, σαφές και δεσμευτικό πλαίσιο κι αυτό δημιουργεί ευρύτατα την αίσθηση ότι έχουμε πραγματικά πετύχει τους στόχους μας”
Γιατί θέλουμε την ένταξη
-Αυτά που μόλις είπατε, ακούγονται πολύ καθησυχαστικά για μια άλλη υποψήφια χώρα, πλην της Τουρκίας. Η Άγκυρα δεν έχει επιδείξει μέχρι στιγμής την καλύτερη διάθεση να συνεργαστεί και να ακολουθήσει, το γρηγορότερο δυνατόν, το κοινοτικό κεκτημένο και τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές, ενώ από την άλλη συντηρεί “το παράδοξο” να αρνείται να αναγνωρίσει κράτος-μέλος της Ε.Ε.
“Η Τουρκία είναι, από πολλές απόψεις, μια διαφορετική χώρα από τις άλλες που προσχώρησαν μέχρι σήμερα στην Ε.Ε. Όμως, για μας το πλαίσιο που τέθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως είπα, είναι πρωτόγνωρα αυστηρό και δεσμευτικό και κατά συνέπεια η Τουρκία, προκειμένου να προχωρήσει στην εκπλήρωση του στόχου της, θα πρέπει να συμμορφωθεί πλήρως με τους όρους και τα προαπαιτούμενα που τέθηκαν από τη μεριά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εμείς υποστηρίζουμε ότι πρέπει να υπάρξει για την Τουρκία η προοπτική της πλήρους ένταξης, διότι αυτό θα λειτουργήσει ως κίνητρο για να αλλάξει. Πολλές από τις ενστάσεις που έχει και τις καχυποψίες που τρέφει η Τουρκία απέναντι στη διαδικασία αυτή, έχουν να κάνουν ακριβώς με την αίσθηση που έχει, ότι παρ’ότι της ζητούν πολύ περισσότερα πράγματα από άλλες υποψήφιες χώρες στο παρελθόν, ταυτόχρονα δεν της υπόσχονται καν στο τέλος του δρόμου την πλήρη ένταξη. Όσο για το θέμα της αναγνώρισης πρέπει να τονίσω ότι η αντιδήλωση δεν δείχνει μόνο το δρόμο της ντε φάκτο αναγνώρισης της Κύπρου αλλά έχει δημιουργήσει και τις προοπτικές για τη de jure αναγνώριση. Το ρολόι θα αρχίσει να μετράει από την 4η Οκτωβρίου, αν βεβαίως έχουμε έναρξη διαπραγματεύσεων”
-Μας περιγράφετε έναν δρόμο μακρύ και δύσκολο για την Τουρκία. Αυτό όμως που μάλλον δεν έχει γίνει ακόμα σαφές στην κοινή γνώμη είναι αν υπάρχει εκείνος ο σαφής και δεσμευτικός μηχανισμός, ώστε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων και πριν από την κατάληξή τους, η Τουρκία θα υποχρεωθεί να κάνει συγκεκριμένα βήματα, π.χ. να κυρώσει και να εφαρμόσει το πρωτόκολλο, ώστε να αναγνωρίσει ντε φάκτο την Κύπρο, πριν φτάσουμε στη de jure αναγνώριση…
“Πρώτα, πρώτα, το πλαίσιο το οποίο δημιουργήθηκε τώρα δεν έχει καμιά σχέση με το πλαίσιο ή με τους κανόνες ενταξιακών διαπραγματεύσεων που υπήρχαν στο παρελθόν. Είναι ιδιαίτερα αυστηρό, κι αυτό είναι φυσικό να δημιουργεί μεγαλύτερη δέσμευση για μια υποψήφια χώρα.
Βάσει λοιπόν αυτού του πλαισίου, που είναι ένα σύνολο κειμένων, κανόνων, χρονοδιαγραμμάτων, δημιουργείται αυτός ο νέος οδικός χάρτης για την Τουρκία και γνωρίζουμε ότι η Τουρκία, εφόσον πορευτεί με όσα προβλέπονται, θα συνεχίσει την ενταξιακή της πορεία. Εφόσον όμως δεν σέβεται τις επιμέρους υποχρεώσεις, που θα προσδιοριστούν ακόμα περισσότερο στο μέλλον, τότε βεβαίως η πορεία της αυτή δεν θα μπορεί να προχωρήσει. Υπάρχει επιμέρους αποσαφήνιση του πλαισίου αυτού και από την εταιρική σχέση και από το άνοιγμα και το κλείσιμο των επιμέρους κεφαλαίων, όπως προβλέπεται αναλυτικά στο διαπραγματευτικό πλαίσιο.
Η ίδια η διαπραγματευτική διαδικασία είναι ένας αποτελεσματικός μηχανισμός ελέγχου της Τουρκίας. Εμείς θα είμαστε κριτές, αυστηροί και σώφρονες της Τουρκίας.
Πλήρης εγγύηση για το τι θα συμβεί στο μέλλον είναι φυσικό ότι δεν μπορεί να υπάρξει. Όμως υπάρχουν βάσιμες ελπίδες μέσα από τα κείμενα που έχουν διαμορφωθεί, ότι μπορούμε να βαδίσουμε προς ένα ασφαλέστερο μέλλον”.
Τετραγωνίσαμε τον κύκλο
-Το τελευταίο διάστημα η αξιωματική αντιπολίτευση κατακρίνει την κυβέρνηση για την πρωθυπουργική φράση ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να θέσει βέτο στην Τουρκία. Η κυβέρνηση το αρνείται. Μήπως στο βάθος του μυαλού όλων υπάρχει η πεποίθηση ότι το ελληνικό ναι ή όχι στην Τουρκία θα είναι το ενδεχόμενο αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος, όπως συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες;
“Έχω πει επανειλημμένα ότι το βέτο δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι ένα όργανο, ένας μηχανισμός, με τον οποίο επιτυγχάνεις τελικώς τη συναίνεση, ακριβώς διότι όλοι γνωρίζουν ότι έχεις τη δυνατότητα να φτάσεις στο βέτο, όπως βεβαίως έχουν και όλες οι άλλες χώρες-μέλη.
Πιστεύουμε ότι αξιοποιήσαμε στο έπακρο όλες τις δυνατότητες, και μάλιστα για να χρησιμοποιήσω τον ορισμό που είχε δώσει το στόχο, στον οποίο είχε αναφερθεί ο κ. υπουργός, ο κ. Μολυβιάτης πριν από καιρό, πετύχαμε νομίζω τον τετραγωνισμό του κύκλου.
Δηλαδή: Πρώτον, να προωθήσουμε τα εθνικά μας συμφέροντα. Δεύτερον, να προωθήσουμε αποτελεσματικά και τα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τρίτον, οι εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση να θεωρούν ότι η στάση μας υπήρξε ιδιαίτερα εποικοδομητική, έτσι ώστε να φτάσουμε στα γνωστά αποτελέσματα. Και τέταρτον, όχι μόνο να μην διαταραχθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά να μπούμε σε μια νέα περίοδο, όπου η ευρωπαϊκή προοπτική πλέον της γειτονικής μας χώρας θα διευρύνει ακόμα περισσότερο τις διμερείς μας σχέσεις.
Δεν γνωρίζουμε όμως ποια θα είναι η κατάσταση που θα διαμορφωθεί στο τέλος αυτής της πορείας, η οποία θα είναι εκ των πραγμάτων μια περίοδος αρκετά μακρά, 10 ή 15 χρόνια ή ίσως και περισσότερο”
-Η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, με βάση το διαπραγματευτικό πλαίσιο θα έχει επιπτώσεις στην επίλυση των προβλημάτων Ελλάδας-Τουρκίας και ειδικότερα στις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο Γιατί βλέπουμε την Τουρκία, παρά την ευρωπαϊκή της προσπάθεια, να εκμεταλλεύεται συστηματικώς τους διεθνείς οργανισμούς και να προωθεί θέσεις της, παράλληλα με την προκλητική συμπεριφορά της στο Αιγαίο.
“Αυτό που αλλάζει είναι ότι τώρα η Τουρκία είναι υποχρεωμένη, από τις 3 Οκτωβρίου και μετά, να εφαρμόζει σταδιακά ευρωπαϊκά πρότυπα συμπεριφοράς και θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική την παράγραφο 4 του διαπραγματευτικού πλαισίου, έτσι όπως διαμορφώθηκε μετά από πολλές προσπάθειες.
Για πρώτη φορά μπαίνουν ουσιαστικά κριτήρια εξωτερικής συμπεριφοράς και υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά στην ανάγκη καλής γειτονίας στο Αιγαίο, στην επίλυση του Κυπριακού και στο σεβασμό όλων των άλλων υποχρεώσεων, που προκύπτουν για την Τουρκία από τα άλλα κείμενα και τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αυτό προσπαθώ να εξηγήσω, είναι ότι το ’93 τέθηκαν τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, τα οποία θεωρούνται ο ακρογωνιαίος λίθος της διαπραγμάτευσης και της ένταξης, χωρίς να υπάρχει καμιά αναφορά σε εξωτερικές διαστάσεις.
Εμείς, λοιπόν, πετύχαμε σχεδόν το ακατόρθωτο. Στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσφέραμε και καινούργιες παραγράφους που αναφέρονται στα ελληνοτουρκικά και στα θέματα της Κύπρου, ενώ μέχρι την τελευταία μέρα των διαπραγματεύσεων θα εξελίσσεται το Κοινοτικό κεκτημένο. Η πρόοδος της Τουρκίας θα μετράται, θα ζυγίζεται, θα αξιολογείται και από τα τέσσερα ελληνικού και κυπριακού ενδιαφέροντος “προαπαιτούμενα” του διαπραγματευτικού πλαισίου.
Θέλω όμως να επαναλάβω ότι η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων-κάτι το οποίο η Τουρκία ονειρευόταν επί 40 χρόνια- είναι γεγονός ιδιαίτερης σημασίας, έστω και αν γινόταν με τον τρόπο που γίνονται και έστω και αν οι προϋποθέσεις είναι πολύ περισσότερες από οποτεδήποτε στο παρελθόν.
Πιστεύουμε ότι αν όλα πάνε καλά μέχρι τέλους, οι διαπραγματεύσεις αυτές θα ξεκινήσουν και θα βρεθεί ο κοινός τόπος που θα επιτρέψει να ανοίξει ένας ιστορικός δρόμος πλέον, μια νέα εποχή για τις σχέσεις μας με την Τουρκία και ευρύτερα με τη γειτονιά μας”.