ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ , 17/12/20 (προβλήθηκε στο αραβικό τηλεοπτικό πρόγραμμα στις 8/2/21)
Προσοχή: παρατίθεται ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης από την οποία προβλήθηκαν τελικά μόνο ελάχιστα τμήματα που υπογραμμίζονται παρακάτω με έντονα γράμματα (bold).
1. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Στη θέση της για την Ανατ.Μεσόγειο η Ελλάδα υιοθετεί ένα χάρτη που δημοσίευσε το Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης και εξηγεί τα θαλάσσια σύνορα της ΕΕ. Ποιές είναι οι βασικές πολιτικές και νομικές αρχές που διαμορφώνουν τις πολιτικές της Ελλάδας απέναντι στη διένεξη της Ανατ.Μεσογείου;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Η ελληνική προσέγγιση της Αν. Μεσογείου βασίζεται σε δύο αρχές: πρώτον, στον πλήρη σεβασμό για το διεθνές δίκαιο και ειδικά για το το δίκαιο της θάλασσας. Δεύτερον, στην ειρηνική επίλυση των διαφορών. Η Ελλάδα υπήρξε διαχρονικά μιά ισχυρή δύναμη στην εμπορική ναυτιλία με έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους στον κόσμο μέχρι και σήμερα. Έχει μακρά παράδοση θαλασσοπλοίας από την αρχαιότητα. Οι θάλασσες γύρω μας “οργώνονταν” από τους παλαιότερους χρόνους από ελληνικά σκάφη και συνεχίζουν έτσι και σήμερα. Το Αιγαίο είναι μιά αλυσίδα νησιών, το ένα δίπλα στο άλλο, και είναι διεθνώς πολύ γνωστά ως ελληνικά νησιά ή νησιά του Αιγαίου.Από τις δύο αρχές που χρησιμοποιεί η Ελλάδα πρώτη είναι, όπως είπα, ο πλήρης σεβασμός στο διεθνές δίκαιο. Έχουμε εδώ αυτό που αποκαλούμε το «παγκόσμιο Σύνταγμα των ωκεανών», των θαλασσών, δηλ. τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (ΣΔΘ/ UNCLOS) του 1982. Αυτό είναι το θεμελιώδες κείμενο, η βασική σύμβαση για την επίλυση διαφορών στις θάλασσες που πρέπει να σέβεται κανείς πλήρως. Κι αυτό ακριβώς είναι η άποψη της Ελλάδας. Οποιοδήποτε δικαίωμα περιλαμβάνεται εκεί μέσα, η Ελλάδα το έχει και μπορεί να το ασκήσει όποτε εκείνη κρίνει πρέπον. Η δεύτερη αρχή είναι, όπως είπα, η ειρηνική επίλυση των διαφορών. Αν ο γείτονάς σου δεν συμφωνεί με τις θέσεις σου πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα, δεν πας έτσι απλά και τον απειλείς, ή του κάνεις bullying, ή τον στριμώχνεις και προσπαθείς να τον εκβιάσεις για να ασπαστεί στο τέλος την άποψή σου. Αυτό είναι πολύ σημαντικό στην προσέγγιση της Αν.Μεσογείου, όπως ήταν πολύ σημαντικό και στο Αιγαίο. Η Τουρκία έχει μιά άλλη στάση στο θέμα αυτό. Προσπαθεί να κάνει bullying στην Ελλάδα για να δεχθεί τις δικές της απόψεις περί του δικαίου της θάλασσας. Κι εδώ πρέπει κανείς να υπογραμμίσει εξαρχής ότι η Τουρκία είναι μιά από τις ελάχιστες χώρες στον κόσμο που δεν έχουν υπογράψει και κυρώσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ. Με τον τρόπο αυτόν η Τουρκία είναι, ούτως ειπείν, έξω από το σύστημα της πολιτισμένης ανθρωπότητας που λύνει αυτά τα προβλήματα στη βάση των αρχών που εξέθεσα. Ο λεγόμενος χάρτης της Σεβίλλης είναι απλά το προιόν ενός ερευνητικού προγράμματος που ανέθεσε η Ευρωπαική Επιτροπή και αποτυπώνει τον ορθό τρόπο αποτύπωσης των ΑΟΖ των κρατών της ΕΕ. Έτσι, αν δει κανείς τον χάρτη, προκύπτει ένα προφανές αποτέλεσμα: ότι η Ελλάδα έχει μιά πολύ μεγάλη ΑΟΖ της τάξης των 500.000τετρ.χλμ. Άρα, αυτό είναι αποτέλεσμα της γεωγραφίας, αποτέλεσμα της Σύμβασης του ΟΗΕ, του διεθνούς δικαίου. Υπάρχουν στον κόσμο μικρά νησιά που περιβάλλονται από μιά πολύ μεγάλη ΑΟΖ. Υπάρχουν άλλες χώρες χωρίς οποιαδήποτε πρόσβαση στη θάλασσα και δεν έχουν ούτε ΑΟΖ, ούτε κάν χωρικά ύδατα. Έτσι είναι η γεωγραφία και η γεωγραφία δεν μπορεί να εξαφανιστεί. Είναι μια πραγματικότητα και είναι επίσης και μιά βασική αρχή που πρέπει να λαμβάνεται υπ´οψη όταν κανείς ασχολείται με αυτά τα θέματα. Άρα, αυτός ο χάρτης είναι ενός ιδιωτικού νομικού προσώπου, ενός ερευνητικού κέντρου, αλλά είναι επίσης πολύ κοντά στον τρόπο που η Ελλάδα καθορίζει τις θέσεις της σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες της Ανατ.Μεσογείου.
2. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Η Τουρκία λέει ότι η Ελλάδα είναι προσκολλημένη σε μιά μαξιμαλιστική άποψη σε σχέση με τη διένεξη στην Ανατ.Μεσόγειο, ιδίως όταν έρχεται να παραχωρήσει μιά πλήρη ΑΟΖ στο μικρό νησί του Καστελόριζου. Πώς βλέπει το θέμα η Ελλάδα;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Θα έλεγα ότι η προσέγγιση των μικρότερων νησιών πρέπει να βασίζεται κι αυτή στις διατάξεις της ΣΔΘ που προβλέπει ότι κάθε νησί, ακόμη και το μικρότερο, δικαιούται θαλασσίων ζωνών. Αντιμετωπίζονται ισότιμα με την ξηρά, που σημαίνει ότι αν δει κανείς τη γεωγραφία της Ελλάδας και της Ανατ.Μεσογείου, υπάρχει μιά αλυσίδα νησιών που ξεκινάει κοντά στην Αθήνα, στον Πειραιά, και φτάνει μέχρι το Καστελόριζο — που είναι το τελευταίο σε αυτή τη συνεχή αλυσίδα νησιών.Έρχεται λοιπόν ο κ.Τσαβούσογλου , ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας, κι επιμένει για το Καστελόριζο, ενώ πιστεύω ότι δεν θα έπρεπε. Πρώτον χρησιμοποιεί επιχειρήματα που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Η θέση της Ελλάδας είναι μινιμαλιστική και της Τουρκίας μαξιμαλιστική. Γιατί; Η Ελλάδα υπήρξε πολύ προσεκτική με τις θαλάσσιες ζώνες από τότε που υπέγραψε τη ΣΔΘ το 1982. Έτσι για 40 χρόνια δεν άσκησε κανένα, σχεδόν κανένα, από αυτά τα δικαιώματα αν εξαιρέσουμε τη συμφωνία ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο πρόσφατα. Ως προς τα υπόλοιπα, δεν άσκησε αυτά τα δικαιώματα. Αντίθετα, η Τουρκία υιοθετεί μιά άκρως μαξιμαλιστική στάση λέγοντας ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να κάνει τίποτα, ενώ η Τουρκία θα έπρεπε να έχει κάθε δυνατή θαλάσσια ζώνη στον κόσμο γύρω από την τουρκική ξηρά. Προφανώς η γεωγραφία ευνοεί την Ελλάδα. Μιά άλλη παραποίηση απ’τον κ.Τσαβούσογλου είναι όταν λέει ότι η Τουρκία έχει την μακρύτερη ακτογραμμή. Ας του υπενθυμίσω ότι αν δει κανείς τις στατιστικές, η Ελλάδα έχει την 9η μακρύτερη ακτογραμμή στον κόσμο. Άρα έχει μιά πολύ μακρά ακτογραμμή. Αυτό που κάνει ο κ. Τσαβούσογλου είναι ότι δεν μετράει τις ακτογραμμές των νησιών. Έτσι η ελληνική ακτογραμμή έχει μήκος περί τα 18.000 χλμ., ενώ η τουρκική είναι πολύ μικρότερη, λιγότερη από το ένα τρίτο. Αυτή είναι η πραγματικότητα των δεδομένων. Το Καστελόριζο λοιπόν είναι τμήμα αυτού που αποκαλείται νησιωτικό σύμπλεγμα της Δωδεκανήσου. Κατάγομαι από τα νησιά αυτά κι είναι μιά περιοχή που ξέρω πολύ καλά. Από την αρχαιότητα ήταν ούτως ειπείν ένα «πολύ ελληνικό» τμήμα της Ελλάδας. Και το Καστελόριζο δεν είναι η μόνη περίπτωση στον κόσμο που δικαιούται μιά ευρύτερη περιοχή. Ο κ.Τσαβούσογλου θα μπορούσε να το ψάξει και να δει πχ. μικρά νησιά όπως το Annobon μεταξύ [των κρατών] Equatorial Guinea και SaoTome and Principe στη Δυτική Αφρική, όπου σε τόσο μικρά νησιά —το Annobon είναι περίπου του μεγέθους του Καστελορίζου— επιδικάστηκε μιά ΑΟΖ μεγαλύτερη από τα 40.000 τετρ.χλμ. που ο κ. Τσαβούσογλου θεωρεί «υπερβολικά» για το Καστελόριζο. Συγκεκριμένα, τους προσδιορίστηκε έκταση [ΑΟΖ] 50.000 τετρ.χλμ. Υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις, άλλα μικρά νησιά, πχ. στην Αμερική μεταξύ Βενεζουέλας και Puerto Rico. Και γύρω-γύρω στον κόσμο μπορεί κανείς πάντα να βρει νησιά στα οποία επιδίκασε το ΔΔΧ ή άλλη διαδικασία μιά πολύ ευρεία ΑΟΖ. Πάνω απ’όλα το Καστελόριζο κατοικείται από Έλληνες, είναι μέρος του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος και αν δει κανείς τους χάρτες των Πρωτοκόλλων που υπογράφηκαν μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας το 1932, υπάρχει μιά πολύ μακρά και συγκεκριμένη γραμμή οριοθέτησης στις θάλασσες των δύο πλευρών. Άρα η Τουρκία δεν θα έπρεπε να προσπαθεί να αποφύγει τις υποχρεώσεις της από το διεθνές δίκαιο και θα έπρεπε και σ’αυτό εδώ το θέμα να αλλάξει την πολιτική της.
3. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Όμως έχουμε σημειώσει ότι υπάρχουν πολλά διεθνή νομικά προηγούμενα, όπως Γαλλία με Η.Β., Κολομβία και Νικαράγουα, και άλλες περιπτώσεις όπου το Δικαστήριο έδωσε στις παράκτιες χώρες το δικαίωμα για πλήρη ΑΟΖ σε βάρος των νησιών.
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις ανά τον κόσμο, αλλά καθεμιά είναι μοναδική: κάπου στα νησιά δόθηκαν μικρότερες, κι αλλού μεγαλύτερες ΑΟΖ. Το Καστελόριζο ενήκει στα Δωδεκάνησα και είμαι βέβαιος ότι αν η Ελλάδα και η Τουρκία συμφωνούσαν να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο για το θέμα της ΑΟΖ της Δωδεκανήσου, το αποτέλεσμα θα ήταν πάρα πολύ υπέρ της ελληνικής θέσης: ότι δηλ. το Καστελόριζο και το Δωδεκανησιακό σύμπλεγμα δικαιούνται μιά μεγάλη ΑΟΖ — όχι όπως η Τουρκία προσπαθεί να τα παρουσιάσει.
4. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Γιατί επιδιώκει η Ελλάδα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. παρ’ολο που ξέρει πόσο ευαίσθητο είναι το πρόβλημα αυτό για την Τουρκία;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Το όριο των 12 ν.μ. για τα χωρικά ύδατα είναι ο γενικός κανόνας του διεθνούς δικαίου. Η Ελλάδα ακολουθεί τον γενικό κανόνα όπως κάθε άλλη χώρα. Η μοναδική περίπτωση της Τουρκίας που έχει 6 ν.μ. στο Αιγαίο και 12 ν.μ. στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο δεν είναι ο κανόνας. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται ότι η εφαρμογή της βασικής αυτής αρχής θα επεξέτεινε τα ελληνικά χωρικά ύδατα [φθάνοντας] σε μεγάλο ποσοστό του Αιγαίου, ενώ η ίδια δεν θα κέρδιζε πολλά. Όμως αυτό δεν αποτελεί «δικαιολογία» για την Τουρκία να διεκδικεί τις απόψεις της με απειλή πολέμου. Θεωρώ ότι στην πραγματικότητα υπάρχει ένα θέμα που πρέπει να συζητήσουμε : η Τουρκία πρέπει να καταλάβει ότι [ενώ] θέλει , λέει, να γίνει τμήμα του δυτικού κόσμου, να γίνει μέλος της ΕΕ, είναι μέλος του NATO, νομίζει ότι μπορεί να διαλέγει επιλεκτικά μερικά άρθρα ή μερικούς από τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, ή μερικές από τις συμβάσεις και να μην σέβεται τα υπολοιπα. Και ότι όταν διαφωνεί με αυτόν τον συγκεκριμένο διεθνή κανόνα έχει τότε το δικαίωμα να εκβιάζει , να «τραμπουκίζει» τον γείτονά της για να δεχθεί τη δική της θέση. Λοιπόν, αυτό είναι πραγματικά αδιανόητο για μιά χώρα που εμφανίζει τον εαυτό της ως μέλος της διεθνούς κοινότητας, και ακόμη περισσότερο ως χώρα υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ. Και πρέπει να πω εδώ ότι ως μέρος της ενταξιακής διαδικασίας μιάς χώρας για την ΕΕ, πρέπει να συμμορφωθεί με τη ΣΔΘ. Υπάρχει το Κεφάλαιο 13 των [ενταξιακών] διαπραγματεύσεων που αφορά στην αλιεία κι εκεί, ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να κάνει μιά υποψήφια χώρα είναι να προσχωρήσει στη ΣΔΘ. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία πρέπει να σεβαστεί τις βασικές της αρχές όπως το όριο των 12 ν.μ. για τα χωρικά ύδατα, όπως ότι η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα πρέπει να οριοθετηθούν με βάση τις αρχές που περιλαμβάνονται σε αυτή τη Σύμβαση, κι όχι με βάση τις αρχές που η Τουρκία μόνη της θέλει να εφεύρει…
5. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Γιατί επιτάχυνε η Ελλάδα τις διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας οριοθέτησης με την Αίγυπτο παρ’όλο που επρόκειτο να ξεκινήσουν άμεσα διαπραγματεύσεις Ελλάδας-Τουρκίας ; ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, του έτους 2020, είχαμε μιά κρίση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στην Ανατ.Μεσόγειο. Αυτή η κρίση προκλήθηκε από το ερευνητικό σκάφος της Τουρκίας, το Oruc Reis που πήγε στην περιοχή αυτή συνοδευόμενο από ένα στολίσκο τουρκικών φρεγατών και προσπαθώντας να «κερδίσει πόντους» απέναντι στις ελληνικές θέσεις. Η Ελλάδα έχει τις θέσεις της και η Τουρκία τις δικές της. Εμείς πάντα λέγαμε : ελάτε να συζητήσουμε το θέμα [της οριοθέτησης] σ’ένα διάλογο που να έχει νόημα και μετά να προσφύγουμε στο ΔΔΧ. Αντ’αυτών, η Τουρκία έστειλε τα πλοία της για να σημειώσει «επί του πεδίου» πρόσθετους «πόντους» εναντίον της Ελλάδας. Αυτή η κίνηση καταδικάστηκε από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και πολλά άλλα κράτη στην περιοχή αλλά η Τουρκία συνέχισε. Και φυσικά παράλληλα εκτυλίσσονταν διάφορες διαπραγματεύσεις. Μιά απ’αυτές ήταν η προσπάθεια της Ελλάδας να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ της με την Αίγυπτο. Μιά άλλη που δεν ήταν πολύ γνωστή —ήταν αυτό που αποκαλούμε backdoor diplomacy, στο Βερολίνο. Αυτό που συνέβη ήταν ότι τελικά Ελλάδα και Αίγυπτος έφτασαν σε ένα αποτέλεσμα στην πολύχρονη προσπάθεά τους να οριοθετήσουν τις ΑΟΖ τους. Ήταν κάτι που προσωπικά είχα ξεκινήσει, ήδη το 2004 όντας ο πρώτος που συζήτησε με την τότε αιγυπτιακή κυβέρνηση την οριοθέτηση μεταξύ των δύο πλευρών με βάση τη μέση γραμμή —γιατί αυτή είναι η βασική αρχή του διεθνούς δικαίου— που φυσικά θα μπορούσε στη συνέχεια να αναπροσαρμοστεί μετά από αμοιβαία απόφαση των δύο πλευρών. Φτάσαμε λοιπόν στα πρώτα αποτελέσματα όταν το περασμένο καλοκαίρι έλαβε χώρα αυτή η μερική οριοθέτηση. Αυτό δεν είχε τίποτε να κάνει με άλλες διαπραγματεύσεις που ενδεχομένως διεξάγονταν κατά την ίδια περίοδο. Και δεν είχε τίποτε να κάνει με την διαθεσιμότητα της Ελλάδας για διάλογο με την Τουρκία —αλλά φυσικά μέσα σ’ένα πλαίσιο διαλόγου που έχει νόημα. Που σημαίνει: στη βάση συγκεκριμένων αρχών, στη βάση συγκεκριμένων κανόνων και θα έλεγα στη βάση συγκεκριμένων εγγυήσεων ότι θα ήταν ένας πραγματικός διάλογος, όχι απλά η υπαγόρευση της τουρκικής βούλησης στην Ελλάδα υπό την απειλή περιστρόφου.
6. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Άρα προσπαθούσατε να συνενοηθείτε διπλωματικά με την Αίγυπτο και μετά να συνεχίσετε με την Τουρκία;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Ακούστε. Η συμφωνία πάει ως εξής: Έχουμε μιά μερική συμφωνία για ένα τμήμα της περιοχής που είναι υπό διαπραγμάτευση. Αυτή η συζήτηση συνεχίζεται ακόμη και σήμερα μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου και θα δούμε αν συνεχίζοντας θα μπορέσουν οι δύο χώρες να φτάσουν σε [συνολική]συμφωνία. Εάν όχι, τότε θα μπορούσαν να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο και να επιλύσουν εκεί το θέμα. Η Τουρκία σύμφωνα με τον χάρτη της Σεβίλλης δικαιούται κάποια τμήματα της Ανατ.Μεσογείου. Ο χάρτης της Σεβίλλης είναι πολύ κοντά στην ελληνική θέση. Από την άλλη όμως, η Τουρκία παρουσιάζει δικούς της χάρτες που καμιά σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα. Εφεύρε θεωρίες όπως η «Γαλάζια Πατρίδα» ή οι «γκρίζες ζώνες», που εμπνεύσθηκαν 1-2 ναύαρχοι που δεν γνωρίζουν πραγματικά το διεθνές δίκαιο. Θεωρούν ότι επειδή η Τουρκία θέλει να επεκτείνει το έδαφός της και τον χώρο ελέγχου της, κάθε γείτονας που είναι δίπλα στην Τουρκία πρέπει και να αποδεχθεί τις τουρκικές αποφάσεις και επιθυμίες. Αυτό είναι εξωφρενικό. Δεν γίνονται όμως έτσι τα πράγματα. Υπάρχουν συνθήκες, διεθνείς συνθήκες, που ρυθμίζουν τα των περιοχών αυτών, η Συνθήκη της Λωζάνης, τα Πρωτόκολλα του 1932 κλπ. Υπάρχουν και οι διεθνείς συμβάσεις όπως είπα, του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και αυτές αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία μπορεί κανείς να συζητήσει. Δεν μπορείς να συζητάς με βάση τις θεωρίες δύο ναυάρχων μόνο και μόνο επειδή ο κ. Ερντογάν τις βρήκε ενδιαφέρουσες και συμφέρουσες για την Τουρκία!
7. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Δεν παρακάμπτει κανείς την Τουρκία με το να μιλάει με την Αίγυπτο; ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Εάν πάρει κανείς τη μέση γραμμή —όπως κάνει ο χάρτης της Σεβίλλης — ανάμεσα στην ελληνική ακτή και την αιγυπτιακή, φτάνεις σε μιά γραμμή που ήδη σε ένα τμήμα της έχει οριοθετηθεί μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Η θέση μας είναι ότι αυτή η γραμμή πρέπει να συνεχιστεί μέχρι το σημείο εκείνο που ενώνεται με την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Τουρκία λοιπόν όπως είπα, σύμφωνα με τον χάρτη της Σεβίλλης μπορεί να έχει σε κάποιες άλλες περιοχές ένα τμήμα τους ως ΑΟΖ της, αλλά αυτό δεν υπάρχει άμεσα στο τωρινό τραπέζι της Ελλάδας με την Αίγυπτο.
8. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Ανακοινώθηκε ότι η Αίγυπτος δεν συμπεριέλαβε την περιοχή του Καστελόριζου στη συμφωνία οριοθέτησης με την Ελλάδα. Σημαίνει αυτό την αναγνώριση από την Αίγυπτο των τουρκικών διεκδικήσεων και σε αυτή την περίπτωση δεν θα αδυνάτιζε αυτό τις ελληνικές διεκδικήσεις στην περιοχή;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν διαφορετική, ριζικά διαφορετική άποψη του Δικαίου της Θάλασσας. Η Ελλάδα είναι μέρος της Σύμβασης του ΟΗΕ, όχι όμως η Τουρκία και προκαλεί την «κοινή λογική» που όλοι οι άλλοι στον κόσμο ασπάζονται. Εκατοντάδες συμφωνίες έχουν συναφθεί βασισμένες στις αρχές της Σύμβασης του ΟΗΕ. Φυσικά, μπορούν να επέλθουν αλλαγές εδώ κι εκεί, επειδή η γεωγραφία δεν είναι η ίδια παντού. Εδώ τώρα, σ’αυτή πάλι τη συγκεκριμένη περιοχή, η Τουρκία αμφισβητεί τα δικαιώματα των νησιών. Η Σύμβαση του ΟΗΕ είναι όμως πολύ σαφής: τα νησιά έχουν τα ίδια δικαιώματα, κι έτσι καμιά φορά αποκτούν μιά αρκετά μεγαλύτερη έκταση επειδή υπάρχει [γύρω τους] πολύς χώρος, μεγάλη θαλάσσια έκταση. Οι διαπραγματεύσεις λοιπόν μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου συνεχίζονται. Φτάσαμε σ’ένα ενδιάμεσο αποτέλεσμα και συνεχίζουμε να εργαζόμαστε μαζί τους σε πνεύμα συνεργασίας και σε ατμόσφαιρα πολύ φιλική. Πιστεύω ότι θα φτάσουμε σε μιά τελική οριοθέτηση σε όλη την περιοχή. Μπορεί να πάρει κάποιο χρόνο, αλλά και αν δεν τα καταφέρουμε να συμφωνήσουμε, τότε μπορούμε να προσφύγουμε στο ΔΔΧ και αυτό να οριοθετήσει ό,τι πρέπει να οριοθετήσει.
9. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Ποιά είναι τα οφέλη από την ίδρυση του Gas Forum of Eastern Mediterranean αν δεν λυθεί προηγουμένως μέσω αυτού η διαφορά Τουρκίας- Ελλάδας;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Όπως όλοι ξέρουμε, βρέθηκαν σημαντικά ενεργειακά αποθέματα στην Αν.Μεσόγειο. Στην αρχή κοντά στο Ισραήλ, μετά στην Αίγυπτο και κοντά στην Κύπρο επίσης. Ήταν πολύ φυσικό λοιπόν οι χώρες αυτές όπου εμφανίστηκαν αποθέματα να προσπαθήσουν να συνεργαστούν μεταξύ τους και ταυτόχρονα να βρούν τον κατάλληλο τρόπο να συντονίσουν τις προσπάθειές τους ως προς τις οδούς διέλευσης. Προφανώς η ευρωπαική αγορά είναι πολύ μεγάλη και πολύ σημαντική. Η Ευρώπη θέλει να διαφοροποιήσει τις πηγές απ’όπου προμηθεύεται την ενέργειά της. Έτσι ήταν απόλυτα φυσιολογικό να συζητήσουν οι χώρες αυτές—δηλ.κυρίως το Ισραήλ, η Κύπρος και η Τουρκία τη δυνατότητα να ενώσουν τις δυνάμεις τους ώστε αυτά τα ενεργειακά ευρήματα της Αν.Μεσογείου να μπορούν να μεταφερθούν στην Ευρώπη —αυτός είναι ο λογικός τρόπος να γίνονται τα πράγματα. Τώρα, αν η Τουρκία αισθάνεται ότι έμεινε στο περιθώριο, τότε η ίδια πρέπει να κυτταχθεί στον καθρέφτη και να αναρωτηθεί: γιατί μιά χώρα που ξεκίνησε εδώ και αρκετά χρόνια με πολιτική «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες» κατέληξε σε μιά πολιτική «με μηδέν φίλους τριγύρω»; Αν οι γείτονές την δεν την εμπιστεύονται, θα υπάρχει κάποιος λόγος. Ακολούθησε μιά πολιτική που δεν είναι και πολύ της συνεργασίας, οπότε είναι και φυσιολογικό όταν ενόψει της αλλαγής αυτής στάσης της Τουρκίας είναι πολύ επιφυλακτικοί να προχωρήσουν σε φιλόδοξα σχέδια μαζί της. Άρα η ερώτηση θα έπρεπε να τεθεί στην Τουρκία, κι όχι στους συμμετέχοντες.
10. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το ειρηνευτικό σχέδιο του ΟΗΕ και δεν πρόσφεραν καμιά εναλλακτική [λύση], ενώ παράλληλα αρνούνται το δικαίωμα των Τουρκοκυπρίων να επωφεληθούν από τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού. Γιατί οι Ε/Κ αρνούνται το δικαίωμα των Τ/Κ να έχουν μιά ΑΟΖ;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ένα ανεξάρτητο κράτος που αναγνωρίζεται απ’όλα τα κράτη της γης εκτός απ’την Τουρκία. Είναι μάλιστα η μόνη χώρα που δεν την αναγνωρίζει, την ώρα μάλιστα που αυτό είναι μιά από τις φυσικές υποχρεώσεις της αφού θέλει να γίνει μέλος της ΕΕ. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι λοιπόν τμήμα της ΕΕ και θα ψηφίζει και θα κρίνει την πορεία της Τουρκίας για ένταξη στην Ευρώπη.Έχουμε κι εδώ να κάνουμε με έναν ακόμη τουρκικό παραλογισμό: δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και υποστηρίζει τους Τουρκοκύπριους, τη μία από τις δύο κοινότητες του νησιού σύμφωνα με τις συνθήκες του 1960. Στηρίχθηκαν από την Τουρκία μέσω της εισβολής στο βόρειο τμήμα του νησιού το 1974 και συνέστησαν ένα δικό τους μόρφωμα —ένα ψευδοκράτος—που δεν αναγνωρίζεται από κανένα στον κόσμο εκτός πάλι από την Τουρκία. Άρα βλέπουμε κι εδώ μιά συνεχή τουρκική μοναδικότητα. Και θα έλεγα εδώ το πραγματικά κραυγαλέα παράδοξο: ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ότι τα νησιά έχουν δική τους ΑΟΖ και γενικά θαλάσσιες ζώνες, και από την άλλη υπογράφει τέτοια συμφωνία με την βόρεια πλευρά του νησιού, δηλ. με κάποιον που δεν είναι κάν κράτος αλλά ένα μόρφωμα που μόνο αυτή και ουδείς άλλος στον κόσμο αναγνωρίζει! Είναι μιά τελείως παράνομη «συμφωνία» αυτή με την οποία η Τουρκία οριοθέτησε την υφαλοκρηπίδα της με τους Τ/Κ. Δεν κατατέθηκε κάν στον ΟΗΕ, δεν τόλμησε κάν να την καταθέσει εκεί. Και τώρα έχοντας έτσι de facto —στρατιωτικό, απόλυτο — έλεγχο του βορείου τμήματος του νησιού, προσπαθεί να πείσει τους Ε/Κ ότι η εσωτερική δομή [μέσω] των διακοινοτικών συνομιλιών θα έπρεπε να οδηγηθεί σε ένα συνομοσπονδιακό κράτος: για να το πούμε απλά, σε ένα «δικέφαλο» κράτος, όπου μέσω των Τ/Κ η Τουρκία θα ήλεγχε και το νότιο μέρος, δηλ. την Κυπριακή Δημοκρατία συνολικά. Έχουμε κι εδώ έναν απόλυτο παραλογισμό εάν η Τουρκία πιστεύει ότι οι Ε/Κ θα συμφωνούσαν σε ένα τέτοιο τερατώδες κατασκεύασμα. Είναι νομίζω πολύ μακρυά από την πραγματικότητα. Ταυτόχρονα επισείουν την απειλή της διχοτόμησης του νησιού επειδή ξέρουν φυσικά ότι είναι «ανάθεμα» για τους Ε/Κ—έτσι ηταν από τη δεκαετία του ‘50– και πιστεύουν ότι θα τους εκβιάσουν: ή δύο κράτη ή συνομοσπονδιακή λύση. Μόνο μιά λύση υπάρχει και μόνο αυτή πρέπει να είναι στο τραπέζι: αυτή είναι η ομοσπονδιακή λύση σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ και της διεθνούς κοινότητας, κι αυτή πρέπει να είναι η διέξοδος απ’το δύσκολο πρόβλημα. Ας το ξεκαθαρίσουμε: υπάρχει η Κυπριακή Δημοκρατία, διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος που έχει το δικαίωμα να συνάπτει συμφωνίες όπως για οριοθέτηση ΑΟΖ. Κι έτσι κι έκανε. Είναι νομιμότατες οι συμφωνίες με Αίγυπτο, Ισραήλ, Λίβανο κλπ. και δεν έχουν τίποτα να κάνουν με την ανυπόστατη συμφωνία Τουρκίας-Τ/Κ.
11. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Η ΕΕ επέβαλε πρόσφατα κυρώσεις στην Τουρκία. Η Ελλάδα βασίζεται στην υποστήριξη της ΕΕ και στις κυρώσεις της εναντίον της Τουρκίας ώστε να ενισχύσει τη θέση της στην Αν.Μεσόγειο;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Κατά την πρόσφατη κρίση η Τουρκία εκτόξευε απειλές κατά της Ελλάδας, υιοθέτησε μιά πολεμοχαρή στάση , έστειλε πολεμικά σκάφη και προσπάθησε να εκβιάσει την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία ταυτόχρονα. Το αποτέλεσμα ήταν μιά πολύ αρνητική στάση όχι μόνο Ελλάδας και Κύπρου, αλλά και των εταίρων τους στην ΕΕ. Και οι δύο είναι μέλη της ΕΕ—και η ΕΕ είναι μια κοινότητα αξιών, είναι μια κοινότητα κρατών που σκέπτονται παρόμοια. Όλα σέβονται το διεθνές δίκαιο. Όλα σέβονται τη Σύμβαση του ΟΗΕ. Όλα σέβονται τις αρχές της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Έτσι όταν μιά χώρα κάνει bullying στην Ελλάδα ή την Κύπρο, τότε προφανώς αυτά τα κράτη-μέλη [της ΕΕ] θα πάρουν το μέρος των δύο τους. Και η απόφασή τους, τον περασμένο Οκτώβριο στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ ήταν να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία. Πρέπει λοιπόν να αναρωτηθεί κανείς—και πιστεύω ότι η ερώτηση απευθύνεται στην Τουρκία—γιατί η ΕΕ σκέπτεται κυρώσεις, γιατί το ίδιο σκέφτονται και οι ΗΠΑ κατά της Τουρκίας, γιατί όλοι— πολλοί [έστω]— γείτονες τριγύρω της είναι αντίθετοι με τις πολιτικές που έχει υιοθετήσει. Κι όταν λέω Τουρκία, εννοώ το σύστημα Ερντογάν —επειδή θα έπρεπε να διαφοροποιούμε αφού Έλληνες και Τούρκοι στο επίπεδο των επαφών μεταξύ λαών δεν έχουν τίποτε να μοιράσουν μεταξύ τους. Το πραγματικό ζήτημα είναι ότι η ΕΕ πιστεύει πώς η Τουρκία πρέπει να αλλάξει την πολεμοχαρή συμπεριφορά της απέναντι στα θέματα της Αν.Μεσογείου και να καθήσει στο τραπέζι με την Ελλάδα— κι όταν λέω τραπέζι [εννοώ ότι] είχαμε διμερείς διερευνητικές συνομιλίες για περίπου 14 χρόνια. Διακόπηκαν απότομα το 2016 από την Τουρκία, και έκτοτε υποκρίνεται απλώς η Άγκυρα ότι θέλει να επιστρέψει στο τραπέζι [γιατί στην πραγματικότητα] θέλει να επιστρέψει υπό συγκεκριμένους όρους που όμως δεν μπορούν να ικανοποιηθούν: γιατί η Τουρκία θέλει να διαπραγματευτεί η Ελλάδα με το πιστόλι στον κρόταφο. Άρα, αυτά είναι πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν. Θα έπρεπε, αμέσως τώρα, να υπάρξει μιά διακοπή για περισυλλογή πάνω στο τι συνέβη, ώστε να βεβαιωθούμε ότι η Τουρκία πράγματι προτίθεται να επιστρέψει στο τραπέζι — αυτό πιστεύω θα έπρεπε να πάρει κάποιο χρόνο, κάποιους μήνες, για να πειστούμε ότι είναι πράγματι έτοιμη να αποδεχθεί να αλλάξει στάση. Επίσης πολύ σημαντικό: ένας διάλογος θα’πρεπε να ξεκινήσει από τα διεθνώς θεμελιώδη, κι αυτά τα διεθνώς θεμελιώδη περιλαμβάνουν τη ΣΔΘ (UNCLOS). Έτσι, αν η Τουρκία δεν αποδεχθεί τη Σύμβαση, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να παρακαθήσει στο τραπέζι και να συζητήσει με την Τουρκία χωρίς να ληφθεί υπόψη η πολύ σημαντική αυτή Σύμβαση. Η Τουρκία έχει το πρόβλημα γιατί δεν σέβεται τη Συνθήκη και γι αυτό θα έπρεπε να προσπαθήσει να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο αντί απλά να το λέει χωρίς να το εννοεί πραγματικά.
12. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης αγνόησε τα δικαώματα των νήσων Ρόδου και Κρήτης. Πόσο επικίνδυνη θεωρεί η Ελλάδα τη συμφωνία αυτή μεταξύ τους;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Κατά την περίοδο που ήμουν υφυπουργός Εξωτερικών ξεκίνησα μιά διαδικασία διαπραγματεύσεων με τη Λιβύη για εκατέρωθεν οριοθέτηση. Ο νυν υπουργός [Εξωτερικών] της Λιβύης ήταν ο τότε ομόλογός μου και είχαμε πολλές συνομιλίες —και πιστεύω πως ήμασταν πολύ κοντά σε μιά συμφωνία το 2009-2010: μιά πολύ λογική συμφωνία βασισμένη στη μέση γραμμή μεταξύ των ακτών της Κρήτης από τη μιά μεριά, και της Κυρηναικής και της υπόλοιπης Λιβύης από την άλλη. Αυτές οι συνομιλίες διακόπηκαν κι η Ελλάδα μπήκε σε μιά πολύ δύσκολη οικονομική κρίση για 10 χρόνια. Και ξαφνικά μιά μέρα ακούμε ότι η Λιβύη και η Τουρκία υπέγραψαν ένα διμερές μνημόνιο. Όλοι γνωρίζουμε ότι αυτό ήταν μέρος μιάς ευρύτερης συμφωνίας [βάσει της οποίας] η Τουρκία θα έπρεπε να βοηθήσει την κυβέρνηση της Τρίπολης που τότε αντιμετώπιζε μιά στρατιωτικά πολύ δύσκολη κατάσταση απέναντι στους Λίβυους της ανατολικής πλευράς. Και σε αντάλλαγμα της στρατιωτικής στήριξης (που στην πραγματικότητα ήταν Σύροι μισθοφόροι), η Λιβύη αποδέχθηκε —εκβιάστηκε να αποδεχθεί— αυτό το τερατώδες κατασκεύασμα που είναι το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Είναι τόσο τερατώδες που όχι μόνο δεν λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη ελληνικών νησιών—μεγάλων νησιών όπως η Κρήτη, η Ρόδος κλπ., αλλά αποτελεί μιά εντελώς νέα «εφεύρεση» της έννοιας της αντικριστών [ακτών]. Αυτή ήταν λοιπόν μιά εφεύρεση ναυάρχων, δεν προήλθε δηλαδή από διεθνολόγους νομικούς. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει διεθνολόγος που μπορεί να παρουσιάσει μιά τέτοια συμφωνία. Κι αν την πάρουμε αυτήν την τουρκική «λογική» στην προέκτασή της, τότε η Λιβύη θα έπρεπε να συνάψει συμφωνίες οριοθέτησης με τη …Γαλλία! Με τη Γαλλία γιατί αν δεν λάβεις υπόψη νησιά όπως η Σικελία, η Κορσική, η Σαρδηνία, η Μάλτα, τότε βέβαια η Γαλλία και η Λιβύη έχουν «αντικριστές» ακτές και μπορούν να συνάψουν μιά τέτοια συμφωνία! Ή, η Ελλάδα μπορεί να κάνει το ίδιο με την Τυνησία —άρα μιλάμε για παραλογισμούς. Στην Καραιβική οι ΗΠΑ θα συμφωνούσαν με τη Βενεζουέλα χωρίς να παίρνουν υπόψη τους ότι υπάρχει η Καραιβική θάλασσα και εκατοντάδες νησιά και δεκάδες κρατών ανάμεσά τους. Αυτά είναι λοιπόν πράγματα ειλικρινά εκτός συζήτησης για οποιαδήποτε σοβαρή χώρα. Κι είναι πολύ σαφές ότι η διεθνής κοινότητα έχει καταδικάσει αυτή την υποτιθέμενη συμφωνία. Πιστεύω έτσι ότι είναι μόνο λογικό ότι η Ελλάδα και η Αίγυπτος σύναψαν μιά συμφωνία που επικαλύπτει —έστω και μερικώς—αυτήν την περιοχή, όπως πιστεύω κι ότι η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου βασίζεται πλήρως στις αρχές του διεθνούς δικαίου.
13. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Γιατί η Τουρκία αγνοήθηκε από την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ όταν συμφώνησαν για τους αγωγούς αερίου EastMed;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Η Τουρκία έχει μιά προσέγγιση που λέει ότι αγνοείται από τους γείτονές της ή άλλες χώρες. Δεν συμβαίνει αυτό στην πραγματικότητα. Η Τουρκία προσπαθεί να ανακατεύεται παντού. Τα τελευταία χρόνια προσπάθησε να παρουσιάσει τον εαυτό της σαν μιά σημαντική περιφερειακή δύναμη, ίδρυσε βάσεις στη Μεσόγειο και αλλού. Είναι μιά χώρα που δημιουργεί προβλήματα με τους γείτονές της αντί να ακολουθεί την παλαιά πολιτική της «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες». Το αποτέλεσμα είναι αυτοί οι γείτονες να κάνουν τα σχέδιά τους, να συνομιλούν μεταξύ τους, να διερευνούν τρόπους συνεργασίας. Αυτό έγινε και με τους εταίρους στην Αν.Μεσόγειο που αποφάσισαν να στείλουν τα ενεργειακά ευρήματα της Αν.Μεσογείου στην Ευρώπη διά του αγωγού East Med που είναι σίγουρα ένα δύσκολο και φιλόδοξο εγχείρημα. Όμως η Τουρκία δεν άφησε άλλη εναλλακτική στις χώρες της περιοχής εξαιτίας της αρνητικής στάσης της. Αν ήταν μιά κανονική χώρα, με την οποία να μπορεί κανείς να συνομιλήσει βάσει αρχών, του διεθνούς δικαίου, και κάθε [θέματος] που συνδέει κανονικές χώρες, τότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Υποθέτω —επειδή είναι ένα τεχνικό ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί από εμπειρογνώμονες κι άρα αίσθησή μου είναι— ότι τα σχέδια αυτά εν μέρει ενέπνευσε η φυσική επιθυμία των συμμετεχόντων να στηρίζονται σε αξιόπιστους εταίρους.
14. ΑΛ ΤΖΑΖΙΡΑ: Η Ελλάδα υπέγραψε ως χώρα τη Σύμβαση του 1982, της οποίας διάφορα άρθρα (38,74,83,300) καλούν τα διαφιλονικούντα μέρη να επιλύσουν τη διαφορά τους με τις αρχές της δικαιοσύνης και ευθυδικίας. Γιατί η Ελλάδα δεν σέβεται αυτά τα άρθρα και δεν δέχεται μιά άνευ όρων διαπραγμάτευση με την Τουρκία ή την προσφυγή σε διεθνή διαιτησία, αντί γι αυτό το αδιέξοδο;
ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ: Η θέση της Ελλάδας βασίζεται πλήρως στη ΣΔΘ (UNCLOS), στο δίκαιο της θάλασσας. Η Τουρκία από την άλλη, δεν σέβεται την UNCLOS και δεν αποδέχεται τον βασικό κανόνα με τον οποίο τα κράτη οριοθετούν τις αντίστοιχες θαλάσσιες ζώνες τους. Κι έρχεται λοιπόν τώρα και λέει «τσιμπολογώντας» επιλεκτικά (cherry picking) ότι θέλει το άρθρο Χ ή Υ να εφαρμοστεί στη συγκεκριμένη περίπτωση χωρίς να ληφθεί υπόψη το σύνολο των κανόνων —και η φιλοσοφία τους— που έχουν καθοριστεί από τη ΣΔΘ. Όπως έχω επανειλημμένα πει, τα νησιά έχουν τα ίδια δικαιώματα με τις ηπειρωτικές μάζες. Αυτό σημαίνει ότι όταν η Τουρκία βγήκε στην πρόσφατη κρίση στην Αν.Μεσόγειο στέλνοντας τα σκάφη της, προφανώς δεν συμμορφώθηκε με συγκεκριμένα άρθρα, όπως πχ. με το ά. 300 [της ΣΔΘ] περί κατάχρησης δικαιώματος. Η Τουρκία, συμπερασματικά, προσπάθησε στην πράξη να δημιουργήσει τετελεσμένα ώστε να μπορέσει να τα χρησιμοποιήσει κατά της Ελλάδας, ή να εκβιάσει [την τελευταία ]σε μιά άλλη διαπραγματευτική θέση από αυτή που υπαγορεύει το συμφέρον της. Είναι λοιπόν πολύ σαφές ότι με βάση το διεθνές δίκαιο τα κράτη οριοθετούν τις αντίστοιχες ζώνες τους σύμφωνα με μιά συγκεκριμένη διαδικασία. Πρώτο βήμα είναι η μέση γραμμή- ίση απόσταση. Έτσι, οι αντικείμενες ακτές λαμβάνονται υπόψη και λίγο-πολύ βρίσκεται η μέση γραμμή. Είναι μάλλον εύκολο να βρεθεί η γραμμή αυτή και μετά η ακολουθούμενη στο διεθνές δίκαιο πρακτική προβλέπει την αναπροσαρμογή υπό συγκεκριμένες συνθήκες, εάν βέβαια υπάρχουν τέτοιες. Εδώ λοιπόν η Τουρκία λέει ότι μόνο αυτές οι «σχετικές συνθήκες» και τα «ίσα δικαιώματα» θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη. [Λέει ότι] η «δικαιοσύνη» θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη γιατί πιστεύει ότι μ’αυτόν τον τρόπο θα άλλαζε κανείς τα δεδομένα της γεωγραφίας. Και προβάλλει εδώ ένα «επιχείρημα» λέγοντας ότι η Τουκία έχει την μακρύτερη ακτογραμμή —κάτι που όπως είπα δεν ισχύει. Η Ελλάδα έχει μακρύτερη ακτογραμμή σε σχέση με την Τουρκία η οποία χρησιμοποιεί το επιχείρημα αυτό χωρίς να υπολογίζει την πολύ μακρά ακτογραμμή των ελληνικών νησιών. Η Ελλάδα έχει λοιπόν τρεις φορές μακρύτερη ακτογραμμή από την Τουρκία —είναι [μάλιστα] η ένατη στον κόσμο σε μήκος! Είναι κατά συνέπεια εμφανές ότι ακόμη κι αν λαμβάνονταν υπόψη τέτοια άρθρα —και θα μπορούσε να συμβεί— και πάλι το αποτέλεσμα δεν θα ήταν ριζικά διαφορετικό από τη μέση γραμμή. Όταν η Ελλάδα και η Τουρκία διενεργούν διερευνητικές επαφές, ο σκοπός είναι να βρεθεί ένας πρακτικός τρόπος ώστε να προσφύγουν στο ΔΔΧ. Αυτός είναι βασικά ο τελικός στόχος της διαδικασίας αυτής. Άρα, καθόμαστε , υπό συγκεκριμένες προυποθέσεις φυσικά, να διαλεχθούμε για το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ — των αντιστοίχων ζωνών μας — και στη συνέχεια: εάν μεν φτάσουμε σε συμφωνία, τέλεια. Αν δεν μπορέσουμε να συμφωνήσουμε, τότε προσφεύγουμε για το ζήτημα στο ΔΔΧ. Αυτό είναι που κάνουν οι περισσότερες χώρες του κόσμου. [Επαναλαμβάνω δηλ. ότι ] εάν φυσικά μπορέσουμε διμερώς να βρούμε λύση, καλώς, αν όχι πάμε στο ΔΔΧ.
