“Social Cohesion in times of crisis – The Greek Case”
Brussels 17/12/2012
Ευρωπαϊκό Κοινοβουλίο
Ομιλία
Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κ.Καραμανλής
Centre for European Studies
Ίδρυμα Hanns Seidel
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητοί Φίλοι,
Θα ήθελα, ξεκινώντας να σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση και να συγχαρώ παράλληλα το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής,το Centre for European Studies και το Ίδρυμα Hanns Seidel για την πρωτοβουλία τους να οργανώσουν το Συνέδριο αυτό, αλλά και τους συντελεστές της έρευνας της οποίας τα αποτελέσματα θα παρουσιαστούν σε λίγο.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία,που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2011 και ολοκληρώνεται σήμερα εδώ στις Βρυξέλλες,(i) αποδεικνύει την προσήλωση τους σε κεντρικής σημασίας ζητήματα ουσίας για τους πολίτες μας
αλλά και τη σταθερή τους αφοσίωση στην αναβάθμιση του δημοσίου διαλόγου.
Η τρίτη έρευνα για την κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα σε καιρούς κρίσης, που παρουσιάζεται σήμερα, αναμφίβολα θα συμπληρώσει και θα ολοκληρώσει τις δυο προηγούμενες, ώστε να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα.
Η ανάκαμψη της οικονομίας και η κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα, κατά τις δύσκολες εποχές που διανύει η χώρα μας, αποτελούν τις άμεσες και ζωτικής σημασίας προτεραιότητες της κυβέρνησης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης.
Ο τίτλος, λοιπόν, του συνεδρίου, παραμένει πιο επίκαιρος από ποτέ.
Κυρίες και κύριοι,
Είναι γεγονός, ότι διανύουμε σήμερα στην Ελλάδα ,όχι απλά μια πολύ δύσκολη περίοδο, αλλά την πιο δύσκολη περίοδο στη σύγχρονη ιστορία μας η οποία επηρεάζει βαθιά την καθημερινότητα των συμπολιτών μας, και αναπόφευκτα σχεδόν, και το κλίμα στην κοινωνία απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η οικονομική κρίση μεταφράζεται από πολλούς σε κρίση εμπιστοσύνης, απέναντι στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Ενώ πλέον οι ευρωπαϊκές αποφάσεις έχουν πιο άμεση από ποτέ επίδραση στην καθημερινή τους ζωή, οι συμπολίτες μας τρέφουν καχυποψία.
Χαρακτηριστική είναι η μείωση του ποσοστού των Ελλήνων που εμπιστεύονται την ΕΕ, Σύμφωνα με τις έρευνες που δημοσιεύει τακτικά το Ευρωβαρόμετρο, το 2010(ii) το ποσοστό ήταν 37%. Το αντίστοιχο ποσοτό το φθινόπωρο του 2011(iii) ήταν 29% για να φτάσει τελικά την άνοιξη του 2012iv μόλις στο 19%v.
Η Ελλάδα από το 2009 και έπειτα, βιώνει μια κατάσταση που θα την παρομοίαζα με μια κατάσταση πολέμου. Έτσι πρέπει να την δούμε, και έτσι πρέπει να την καταλάβουμε. Είναι σαν η Ελλάδα να βρισκόταν σε πόλεμο. Μπορεί ο εχθρός να μην είναι συγκεκριμένος και ορατός αλλά σίγουρα οι συνθήκες ανασφάλειας και ανέχειας είναι πρωτόγνωρες.
Αυτή λοιπόν η έκτακτη κατάσταση είχε αναμφίβολα ισχυρές συνέπειες στον κοινωνικό ιστό της χώρας.
Κοινωνικό επακόλουθο,λοιπόν,αποτέλεσε η ιλιγγιώδης αύξηση της ανεργίας και η διεύρυνση των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Οι νέοι,ειδικότερα, επλήγησαν ιδιαίτερα, καθώς η ανεργία τους ανήλθε σε 58%(vi).
Το πλήγμα για το δυναμικότερο κομμάτι της κοινωνίας μας, για την επένδυσή μας σε ένα καλύτερο αύριο,είναι καταλυτικό.
Ο δρόμος της μετανάστευσης στο εξωτερικό είναι στο μυαλό των περισσότερων και η απελπισία αντικατέστησε τα όνειρα τους. Πολλοί συμπολίτες μας βρίσκονται πιο κάτω απο τα όρια της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής του Νοεμβρίου για τις συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα το 2011 : Το 31% του ελληνικού πληθυσμού, δηλαδή 3.4 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν στα όρια της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Το 15.2% επιβίωνε με ένα πολύ μικρό εισόδημαvii.
Από τη μελέτη των δεικτών για τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού της χώρας προκύπτει ότι η στέρηση βασικών αγαθών και υπηρεσιών δεν αφορά μόνο το φτωχό πληθυσμό αλλά και μέρος του μη φτωχού πληθυσμού.
Ενδεικτικό είναι ότι το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού που δηλώνει οικονομική αδυναμία να έχει ικανοποιητική θέρμανση ανέρχεται σε 18,7%(viii)
Όπως μάλιστα αναφέρθηκε στην έρευνα της Metron Analysis που παρουσιάστηκε στο συνέδριο Δεκεμβρίου 2011, η κρίση είχε μια άνευ προηγουμένου επίδραση στην καθημερινή ζωή, με ένα στα τρία νοικοκυριά να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις.
Μόνο ένα στα δέκα νοικοκυριά σύμφωνα με την έρευνα δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερες δυσκολίες στις υποχρεώσεις του.
Άλλωστε όλοι οι ομιλητές του συνεδρίου συμφώνησαν στο ότι η κρίση έχει επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογική κατάσταση σχεδόν όλων των Ελλήνων, οι οποίοι τείνουν να γίνονται όλο και πιο απαισιόδοξοιix
Κυρίες και κύριοι,
Η «κοινωνική συνοχή», αν και δεν υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός της, είναι μια σύνθετη κατάσταση και εκφράζει κυρίως την ποιότητα των σχέσεων που υπάρχουν μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας(x)
Σε μεγάλο βαθμό,το επίπεδο της συνοχής μιας κοινωνίας, συνδέεται με την κατάσταση της αγοράς εργασίας και τις ευκαιρίες στην απασχόληση.
Αναπόφευκτα λοιπόν μπορεί κάποιος να συμπεράνει πως η δραματική αύξηση της ανεργίας απειλεί την κοινωνική συνοχή και οδηγεί συχνά σε φαινόμενα πολιτικού εξτρεμισμού(xi)
Η κρίση έχει πλήξει βαθιά, έχει σχεδόν διαλύσει τη μεσαία τάξη, η οποία είναι εκείνη που γονάτισε περισσότερο από την κρίση, όπως επισήμανε ο πρωθυπουργός Α. Σαμαράς(xii)
Η Ελλάδα όμως έχει δομηθεί πάνω στην μεσαία τάξη η οποία περικλείει επί της ουσίας το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας.
Από τον μισθωτό και τον συνταξιούχο μέχρι τον έμπορο και τον βιοτέχνη.
Από τον ελεύθερο επαγγελματία μέχρι τον επιστήμονα.
Δεν είναι δυνατό να καταπολεμηθεί η ανεργία, αν δεν ορθοποδήσει η Μεσαία τάξη(xiii)
Κυρίες και κύριοι,
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “η Ελλάδα διέρχεται μια οικονομική και κοινωνική κρίση η οποία δεν έχει προηγούμενο στην Ευρώπη στη σύγχρονη εποχήxiv”.
Πιστεύω βάσιμα ότι το χειρότερο κομμάτι της κρίσης θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Στις εκλογές του 2009 η Νέα Δημοκρατία και ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής είχαν το πολιτικό θάρρος να πουν χωρίς περιστροφές την αλήθεια στον ελληνικό λαό.
Ζητήσαμε, από τον ελληνικό λαό να καταλάβει ότι υπήρχε μπροστά μας ένας δύσκολος, πολύ δύσκολος δρόμος.
Από τον Μάρτιο του 2009 προειδοποιήσαμε ότι η διεθνής κρίση και το υπερβολικό χρέος της χώρας, έθεταν σοβαρότατες απειλές που έπρεπε να αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
Δυστυχώς,οι άλλες πολιτικές δυνάμεις της χώρας υποκρίνονταν ότι ούτε κρίση υπήρχε, ούτε μέτρα έπρεπε να ληφθούν. Λίγοι βέβαια φαντάζονταν τότε το τι θα επακολουθούσε.
Δυστυχώς,η πλειοψηφία εξαπατήθηκε από τις δήθεν επιλογές του τύπου “λεφτά υπάρχουν” και οι χειρισμοί της κυβέρνησης Παπανδρέου μας οδήγησαν στην καταστροφή.
Πολλοί αναλυτές διαβλέπουν στη σκληρότητα των μέτρων μια τιμωρητική διάθεση από ορισμένους Ευρωπαίους απέναντι σε μια χώρα εταίρο, όπου κατά την άποψή τους τα προηγούμενα χρόνια έγινε πάρτυ και πολλοί ζούσαν πάνω από τις δυνατότητες τους.
Πληθώρα δημοσιευμάτων απέδιδαν αρχικά την κρίση του ευρώ στο ότι η Ελλάδα επί χρόνια δεν έκανε ό,τι έπρεπε στην οικονομική της πολιτική αλλά και πολλοί στην υπόλοιπη Ευρώπη υποκρίνονταν πως δεν έβλεπαν.
Η Ελλάδα όμως δεν μπορεί να ευθύνεται για μια τόσο μεγάλη κρίση στην Ευρωζώνη.
Στην ουσία, η Ελλάδα κλήθηκε να πληρώσει συστημικές ανεπάρκειες.
Κυρίες και κύριοι,
πέρα από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, που πραγματοποιήθηκαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούνται, οι καιροί απαιτούν, πάνω από όλα μια κοινωνία που θα τις πιστέψει και θα τις στηρίξει.
Που θα πιστέψει ότι το σχέδιο που εφαρμόζεται με παραλλαγές από το Μάιο του 2010 περιέχει τη σωστή συνταγή και δοσολογία.
Καμιά οικονομία δεν μπορεί να ξεπληρώσει τα χρέη της όταν βυθίζεται σε μακροχρόνια ύφεση ή όταν διαλύεται η συνοχή της κοινωνίαςxv
Είμαι βέβαιος ότι οι έρευνες που θα δούμε δείχνουν ακριβώς τη βαθιά δυσπιστία του ελληνικού λαού για το αν όλα αυτά εμπεριέχονται στο σχέδιο που εφαρμόζεται.
Η έξοδος από την κρίση προϋποθέτει επίσης και Ευρωπαίους εταίρους που με διάθεση πραγματικής αλληλεγγύης,και όχι τιμωρητική θα συμβάλουνστη λύση του προβλήματος.
Άλλωστε η Ευρώπη χτίστηκε πάνω στην αλληλεγγύη.
Θέλουμε, λοιπόν, σε συνεργασία με μια τέτοια Ένωση να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την ανασφάλεια που προκαλεί η κρίση και να ξαναμπεί έτσι η χώρα μας στο δρόμο της ανάπτυξης.
Είναι γεγονός όμως, πως πλέον, παρά τις όποιες διαφωνίες τους, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφωνούν σε μία βασική παραδοχή: Ότι η Ελλάδα πράγματι προσπαθεί.
Μετά τις εκλογές του Ιουνίου 2012 και τις έντονες προσπάθειες που κατέβαλλαν η Νέα Δημοκρατία και οι κυβερνητικοί εταίροι της, οι Ευρωπαίοι αναλυτές και πολιτικοί συμφωνούν ότι η Ελλάδα κάνει αξιοσημείωτες προσπάθειες και προωθεί δύσκολες μεταρρυθμίσεις.
Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε: “Η Ελλάδα βρίσκεται στο σωστό δρόμο και αν συνεχίσει με συνέπεια τις προσπάθειες, θα πετύχει xvi” αλλά και η Άνγκελα Μέρκελ,παραδέχτηκε πως “η Ελλάδα έκανε μεγάλες προσπάθειες(xvii)”
Ολοένα και περισσότεροι πολιτικοί αναλυτές και ηγέτες αναγνωρίζουν πλέον, πως το Grexit, που ήταν παραπλανητικό έτσι κι αλλιώς, πέθανε,όπως είπε χαρακτηριστικά ο Α.Σαμαράς.
Φυσικά στην πολιτική πρέπει κανείς να λαμβάνει υπόψιν του και την πιθανότητα απροσδόκητων ανατροπών.
Παράλληλα, ελληνική περίπτωση θα δώσει ένα αποφασιστικό λάκτισμα για να προχωρήσουν οι διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε μια πραγματική πολιτική και οικονομική ένωση της Ευρώπης.
Ο ρόλος του ΕΛΚ, που ήταν πάντα πρωτοπόρο στην οικοδόμηση της Ευρώπης, θα είναι σίγουρα πρωταγωνιστικός.
Κυρίες και κύριοι,
Πολλοί πλέον πιστεύουν πως η αποκλειστική στήριξη σε μια πολιτική λιτότητας εν μέσω ύφεσης δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια υγιή οικονομία.
Χρειάζεται λοιπόν επειγόντως να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη και λιγότερη έμφαση στη λιτότηταxviii.
Όπως πολύ χαρακτηρίστικά είπε ο πρωθυπουργός προσπαθούμε πλεον να πετύχουμε την δημοσιονομική εξυγίανση και θα δείξουμε πρόοδο με τις ιδιωτικοποιήσεις.
Γι’ αυτό και δεν θα ακολουθήσουμε την τύχη της Βαϊμάρης.
Θα προσφέρουμε το εντελώς αντίθετο παράδειγμα!
Η κυβέρνηση σήμερα σέβεται τις δεσμεύσεις της και ο πρωθυπουργός Α. Σαμαράς δίνει καθημερινή μάχη για να είναι συνεπής η Ελλάδα, αλλά και για να κερδίσει απόσταση αναπνοής ώστε να μπορέσει να συγκρατήσει μια κοινωνία που βράζει από οργή.
Όπως έχω τονίσει στο παρελθόν, δεν υπάρχουν μαγικά ραβδιά, που εξαφανίζουν ως δια μαγείας τα προβλήματα. Χρειάζεται σκληρή προσπάθεια αλλά και κοινή λογική. Και πιστεύω ότι η σημερινή κυβέρνηση την διαθέτει για να μπορέσει να διεκδικήσει το καλύτερο για την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη.
Προσωπικά πιστεύω ακράδαντα ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει!
Σας ευχαριστώ και Εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες σας!
——————————————————
i Το συνέδριο αυτό αποτελεί συνέχεια του πρώτου που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το
Δεκέμβριο του 2011, και του δεύτερου που πραγματοποιήθηκε στη θεσαλλονίκη το Μάρτιο
του 2012. Πιο συγκεκριμένα: “CES in collaboration with the Konstantinos Karamanlis Institute
for Democracy commissioned Metron Analysis to systematically monitor aspects of the crisis
and mainly the psychological impact on citizens’ personal life, in three survey waves covering
the crucial year of 2012. Today we present the third and last wave of this project. Apart from
the monitoring through time of aspects of the psychological climate and the comparative data
that we have, we have added some additional questions in order to investigate more aspects of
social cohesion”.
ii Έρευνα Ευρωβαρόμετρου – Standard Eurobarometer Fall 74/2010
http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb74/eb74_en.htm
iii Έρευνα Ευρωβαρόμετρου – Standar Eurobarometer Fall 76/2011
http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb76/eb76_en.htm
iv Έρευνα Ευρωβαρόμετρου – Standard Eurobarometer Spring 77/2012
http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb77/eb77_en.htm
v Το αντίστοιχο ποσοστό για τα υπόλοιπα κράτη μέλη ήταν το 2010:43% , το 2011: 34% και
το 2012: 31% σύμφωνα με τις ίδιες παραπάνω πηγές.
vi Το δήλωσε ο Α.Σαμαράς στο δείπνο της Σουηδικής Ακαδημίας μετά την τελετή απονομής
Νόμπελ στην ΕΕ 10/12/2012 όπου και παρουσίασε την κατάσταση που επικρατεί στην
Ελλάδα.
vii Δημοσιεύτηκε στις 2/11/2012 απο την Ελληνική Στατιστική Αρχή
http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE
Σημείωση: Τα στοιχεία αφορούν το 2011 σε αναφορά με το έτος 2010. Τα στοιχεία για το έτος
2012 θα παρουσιαστούν το Σεπτέμβριο του 2013
viii Ελληνική Στατιστική Αρχή: Δελτίο τύπου . Έρευνα εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης
των νοικοκυριών του έτους 2011http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE
ix Πηγή: ΕΝΟΡ – Απο τα συμπεράσματα του Α’ Συνεδρίου. Τα παραπάνω ανέφερε ο Στράτος
Φαναράς, CEO της Metron Analysis στο συνέδριο του Δεκεμβρίου 2011 που έγινε στην
Αθήνα.
x http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_12/02/2012_472210 Ο ορισμός της
κοινωνικής συνοχής και ο συσχετισμός της με την αγορά εργασίας δίνεται απο τον Καθηγητή
Εργατικού Δικαίου του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωαννη Ληξουριώτη σε άρθρο του στην
Καθημερινή 12/02/2012
xi Η αναφορά αυτή έγινε απο τον Α.Σαμαρά στο δείπνο της Σουηδικής Ακαδημίας μετά την
τελετή απονομής Νόμπελ στην ΕΕ 10/12/2012, όπου και παρουσίασε την κατάσταση που
επικρατεί στην Ελλάδα
xii Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία ή έρευνες που να αναφέρονται στη μεσαία τάξη, παρά μόνο
από κάποιους μικρούς ΜΚΟ. Παραθέτω τη δήλωση του Α. Σαμαρά, ως πιο έγκυρη πηγή.
xiiiΟμοίως, σχόλιο Α.Σαμαρά.
xiv Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την
Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων – Ανάπτυξη για την
Ελλάδα, Βρυξέλλες, 18.4.2012
xv Ομιλία Α.Σαμαρά στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο
http://www.nd.gr/web/proedros/press/-/journal_content/56_INSTANCE_Rb5c/36615/1064828
xvi Aποσπάσματα δηλώσεων του Οικονομικού Διαλόγου των Βολφγκανκ Σοιμπλε και Πιερ
Μοσκοβισί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 3/12/2012
http://ec.europa.eu/avservices/video/shotlist.cfm?ref=88810
xvii Δήλωση της Α.Μέρκελ στη Σύνοδο Κορυφής της 13ης Δεκεμβρίου 2012
http://www.euronews.com/2012/12/13/merkel-makes-rousing-bundestag-speech-praising-greece-debtreduction-
efforts/
xviii Συνέντευξη Α. Σαμαρά στη γερμανική εφημερίδα Bild http://www.ert.gr/politiki/item/27023-
Samaras-%C2%ABFilodoxia-mas-na-ginoyme-mia-oikonomia-montelo%C2%BB