Ομιλία Υφυπουργού Εξωτερικών & Βουλευτή Δωδεκανήσου κ. Γιάννη Βαληνάκη στην ημερίδα που διοργανώνει το Σπίτι της Ευρώπης στη Ρόδο σε συνεργασία με το Ελληνικό Τμήμα του Ιδρύματος Άννα Λιντ, το Μεταπτυχιακό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και το Διεθνές Κέντρο Μελετών Ευξείνου Πόντου, με θέμα «Μωσαϊκό Πολιτισμών: Διάλογος Ανατολής Δύσης».
Παρασκευή, 23 Μαΐου 2008
Κυρίες και Kύριοι,
Με εξαιρετική χαρά ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση της σημερινής ημερίδας καθώς το θέμα είναι σημαντικό και ως προς το περιεχόμενο του αλλά και ως προς τη διαχρονικότητά του. Για αυτό και θέλω να συγχαρώ θερμά τους διοργανωτές.
Για την Ευρώπη ο Διάλογος Ανατολής-Δύσης, ο Διάλογος των πολιτισμών αποτελεί ζωτικής σημασίας προτεραιότητα. Με την ανακήρυξη του 2008 ως έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να αναδείξει την αξία του διαλόγου ως μοναδικού μονοπατιού για την ειρήνη και την διαπολιτισμική κατανόηση – ιδιαίτερα μεταξύ Δυτικών και Ισλαμικών κοινωνιών.
Διαπολιτισμικός διάλογος δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση άρνηση, απόκρυψη ή καταπίεση στοιχείων της πολιτιστικής ταυτότητας κανενός. Εξ ορισμού ο διαπολιτισμικός διάλογος προϋποθέτει την ύπαρξη των διαφορετικών πολιτιστικών ομάδων ή και προσώπων που συνυπάρχουν και που διαλέγονται, για να αλληλοκατανοούνται και να εκδηλώνουν αμοιβαίο σεβασμό για τις αρχές, τα πιστεύω, τις συνήθειες, τις δοξασίες όλων. Με το διαπολιτισμικό διάλογο, ούτε οι λίγοι, καταπιέζονται πολιτιστικά, ούτε ασφαλώς και η πλειονότητα καλείται να αποχρωματιστεί πολιτισμικά
Για την Ελλάδα, μια χώρα της οποίας η ταυτότητα και η ιστορική διαδρομή έχει προσδιοριστεί αλλά και έχει δομικά προσδιορίσει το πιο έντονο μωσαϊκό πολιτισμών που έχει υπάρξει – αυτό της Μεσογείου – ο διάλογος μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών αναφορών, οι οποίες επιπλέον βρίσκονται σε τόσο μεγάλη γεωγραφική εγγύτητα, έχει στρατηγικό χαρακτήρα. Συνδέεται με μεγάλες προκλήσεις και ευκαιρίες.
Οι προκλήσεις αφορούν στη ανάγκη καταπολέμησης του εξτρεμισμού, και στην ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ανοχής, κατανόησης και συνεργασίας.
Οι ευκαιρίες αφορούν στην ανάδυση ενός νέου διαπολιτισμικού αφηγήματος το οποίο από τη μια θα ενισχύει την συναντίληψη, την αλληλοκατανόηση και την συνεργασία και από την άλλη θα προστατεύει και θα αναδεικνύει τις ξεχωριστές πολιτισμικές ταυτότητες ως κινητήριες δυνάμεις εθνικής, περιφερειακής και διεθνούς ανάπτυξης.
Φίλες και φίλοι,
Η απουσία διαλόγου ένεχει κινδύνους που πρέπει να γίνουν πλήρως αντιληπτοί. Το να μήν συζητάμε κάνει πιο εύκολο το να αναπτυχθούν στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον Άλλο, οικοδομεί κλίμα αμοιβαίας καχυποψίας, έντασης και ανησυχίας και γενικά ενισχύει πρακτικές μη ανοχής και διακρίσεων.
Για τους υποστηρικτές του εξτρεμισμού, του φονταμενταλισμού και της μισαλλοδοξίας, δεν υπάρχει διάλογος χωρίς δικαιοσύνη. Σκοπός μας οφείλει να είναι να εξηγήσουμε ότι δεν υπάρχει δικαιοσύνη χωρίς διάλογο. Αντλούμε έμπνευση από διάφορα παραδείγματα, όπως από την καθημερινή ζωή σε μέρη, όπου Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι επί αιώνες συνυπάρχουν ειρηνικά και ευημερούν, σεβόμενοι τη θρησκεία και τον πολιτισμό καθενός για τη μοναδικότητα και τον πλούτο της παράδοσής τους.
Ας σκεφτούμε τη διαχρονική παγκόσμια απήχηση του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη που αποτυπώνεται στα έργα λογίων και διανοουμένων του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού. Η μετάφραση των κειμένων τους στα Αραβικά και στα Εβραϊκά κατά τον 8ο αιώνα, έθεσε κατά κάποιον τρόπο τα θεμέλια μιας πρώιμης «Συμμαχίας των Πολιτισμών».
Η Ελλάδα θα καταβάλει κάθε προσπάθεια προκειμένου να συμβάλλει αποφασιστικά και ρεαλιστικά στους τομείς της πολιτισμικής πολυμορφίας, της ανοχής, της προαγωγής και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των ανταλλαγών μεταξύ των νέων, της κοινωνικής συνοχής και όλων των άλλων τομέων στους οποίους θα μπορούμε να εστιάσουμε, με στόχο την προώθηση της διαπολιτισμικής κατανόησης.
Όντως, η Ελλάδα έχει ήδη προωθήσει προγράμματα και πρακτικές για να εφαρμόσει αυτούς τους στόχους. Ενδεικτικά, στο Υπουργείο Παιδείας, υφίσταται Γενική Γραμματεία με αποκλειστικό αντικείμενο την προώθηση διαπολιτισμικών προγραμμάτων που είναι ιδιαίτερα επιτυχημένα. Έστω και σε μικρή ηλικία, οι μαθητές γνωρίζουν άλλους πολιτισμούς και θρησκείες. Κάθε σχολείο έχει ένα πίνακα των κύριων εορτών των μεγαλύτερων θρησκειών προκειμένου οι δάσκαλοι να επεξηγούν την σημασία τους.
Στην Ελλάδα, λόγω της συνεχούς επικοινωνίας και συνύπαρξης με άλλους πολιτισμούς – αποτέλεσμα, κυρίως, των εμπορικών και θαλασσίων δραστηριοτήτων, στις οποίες οι Έλληνες διέπρεψαν διαχρονικά – υπάρχει βαθειά κατανόηση των άλλων πολιτισμών. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό που έχει διαμορφώσει το χαρακτήρα και την ταυτότητά μας. Η Ελλάδα ήταν και είναι πάντα μια χώρα ανοιχτή στον κόσμο, προσηλωμένη στην βελτίωση του Διαπολιτισμικού Διαλόγου, συμπεριλαμβανομένων των διαθρησκευτικών θεμάτων μεταξύ των Χριστιανικών και Μουσουλμανικών κοινωνιών. Είναι όντως σημαντικό να εμπλακούν θρησκευτικοί ηγέτες που είναι παρόντες και ενεργοί στην περιοχή και διεθνώς.
Συνεισφέρουμε με όλες τις δυνάμεις μας στην παγκόσμια εκστρατεία για πρόοδο και συνακόλουθη γεφύρωση των διαφορών, προαγωγή ουσιαστικού διαλόγου και επικράτηση της ειρήνης στον κόσμο. Θα πρέπει ωστόσο να υπογραμμισθεί και ο ρόλος των ίδιων των πολιτών. Ένας κόσμος μεγαλύτερης κατανόησης δεν είναι αποκλειστικό έργο των κυβερνήσεων. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα οι πολίτες προηγούνται των κυβερνήσεων κι ανοίγουν δρόμους.
Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου, μία από τις δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2007 εξετάσει το πώς οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται τον πολιτισμό και τη σημασία που του αποδίδουν, τη συμμετοχή τους σε πολιτιστικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες αλλά κυρίως το βαθμό και την έκταση της έκθεσης τους σε άλλους πολιτισμούς.
Όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα, ο κατεξοχήν τρόπος επαφής των Ευρωπαίων με άλλους λαούς είναι μέσω της εθνικής κουζίνας. Η επόμενη πιο δημοφιλής μέθοδος ήταν τα ταξίδια και η φυσική παρουσία σε μια άλλη χώρα αλλά και η διατήρηση φιλικών επαφών με κατοίκους άλλων χωρών. Υπάρχει λοιπόν και μια μορφή διπλωματίας των ίδιων των λαών και ο τουρισμός έχει καθοριστική σημασία. Όλοι εμείς οι Δωδεκανήσιοι που ζούμε σε μια κατ’ εξοχήν τουριστική περιοχή της χώρας μας, ξέρουμε και από «πρώτο χέρι» πως ο τουρισμός δημιουργεί πιστούς φίλους και εξοικειώνει ανθρώπους από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Δεν είναι τυχαίο που οι πολιτικές της Ευρωμεσογειακής Συνεργασίας και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας περιλαμβάνουν και θέματα τουρισμού, καθώς με τις πολιτικές αυτές ενισχύεται η σταθερότητα, η ασφάλεια και η ευημερία όλων των ενδιαφερομένων μερών. Αυτή η νέα αντίληψη για τον τουρισμό που αντιλαμβάνεται τη σημασία του για τη δημιουργία φίλων της χώρας, για την προβολή της πατρίδας μας και για την προώθηση της ειρήνης αποτέλεσε και τη θέση της νέας διακυβέρνησης για την πολιτική της στον τομέα αυτό. Για πρώτη φορά μάλιστα , το Υπουργείο Εξωτερικών εντός των αρμοδιοτήτων του, ανέλαβε πρωτοβουλίες συστρατευόμενο στη συλλογική κυβερνητική προσπάθεια. Για παράδειγμα, προσπαθούμε συστηματικά με οδηγό πάντα το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, να διευκολύνουμε τη ροή ταξιδιωτών στη χώρα μας μέσω μιας ενισχυμένης ελληνικής προξενικής παρουσίας ανά τον κόσμο, διασφαλίζοντας όλο και πιο ανταγωνιστικούς χρόνους στη διαδικασία έκδοσης θεωρήσεων. Το μεγάλο στοίχημα λοιπόν είναι να αξιοποιήσουμε κάθε ευκαιρία που φέρνει τους λαούς και τους πολιτισμούς πιο κοντά.
Για την Ελλάδα είναι στρατηγική επιλογή η ενθάρρυνση κάθε πρωτοβουλίας που είναι προσανατολισμένη προς την επίτευξη απτών και μετρήσιμων αποτελεσμάτων. Μάλιστα οφείλω να τονίσω πως μια συμπατριώτισσά μας συνεισφέρει πολύ ενεργά. Το Διοικητικό Συμβούλιο (Board of Governors) του Ιδρύματος Anna Lindh για το Διάλογο των Πολιτισμών, τον περασμένο μήνα εξέλεξε μέλος του 18μελους Συμβουλευτικού Οργάνου του Ιδρύματος, την κυρία Αλίκη Μόσχή- Gauguet την υποψηφιότητα της οποίας υποστήριξε με θέρμη η ελληνική κυβέρνηση και το Υπουργείο Εξωτερικών. Η διάκριση αυτή αποδεικνύει τα πόσα μπορούν να κάνουν οι γυναίκες για τη διαπολιτισμική προσέγγιση και συνεργασία. Θέλω και από αυτό το βήμα να ευχηθώ στην συμπατριώτισσά μας Αλίκη Μοσχή κάθε επιτυχία στο έργο της.
Ας μην αφήσουμε λοιπόν καμιά καλή ιδέα να πάει χαμένη. Μια καλή ιδέα σήμερα είναι μια πόρτα ευκαιρίας αύριο. Ας δώσουμε περισσότερο έδαφος στη συνεργασία, στον διάλογο και την αλληλοκατανόηση. Ο πολύχρωμος κόσμος μας χρειάζεται αξίες. Αξίες που θα μας εμπνέουν και θα καθοδηγούν τις πράξεις μας για έναν καλύτερο κόσμο