Αθήνα, 17 Νοεμβρίου 2006
«Ανάγκη για ένα αυστηρό μήνυμα στην Τουρκία».
1. Με τη δημοσιοποίηση της Έκθεσης της Κομισιόν που αφορά στην αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας, δόθηκε μια παράταση στην Άγκυρα ενός μηνός περίπου (μέχρι την Σύνοδο Κορυφής) για να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο Τελωνειακής Σύνδεσης . Διακρίνετε, αυτό το διάστημα, να κάνει κάποια βήματα η Τουρκική πλευρά στην κατεύθυνση εφαρμογής του Πρωτοκόλλου ;
Η Ελλάδα έχει ειλικρινά, αλλά βέβαια και υπό όρους, στηρίξει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Όπως σε κάθε περίπτωση στο παρελθόν έτσι και στην περίπτωση της Τουρκίας, ευρωπαϊκή προοπτική σημαίνει πλήρη προσαρμογή σε ένα πλαίσιο αρχών, αξιών αλλά και πολιτικών επιλογών, το οποίο διαχρονικά εκφράζει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Για την Ελλάδα αυτή είναι στρατηγική επιλογή κι όχι μια «σημαία ευκαιρίας». Από την πρώτη στιγμή διακηρύξαμε ότι στόχος είναι ο ευρωπαϊκός μετασχηματισμός της γειτονικής χώρας. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την Τουρκία. Η ένταξη στις ευρωπαϊκές δομές έχει λειτουργήσει ευεργετικά για όλες τις χώρες που την επιδίωξαν και την πέτυχαν. Και αυτό γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει οικοδομηθεί πάνω σε συγκεκριμένες αρχές και αξίες: Δημοκρατία, κράτος δικαίου, σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δέσμευση για συνεργασία και σχέσεις καλής γειτονίας.
Όποια χώρα έχει ευρωπαϊκές φιλοδοξίες είναι υποχρεωμένη να προσαρμοστεί στα κριτήρια και προαπαιτούμενα που η Ε.Ε. έχει θέσει. Πρόκειται για ένα πλαίσιο σαφές και αυστηρό, το οποίο δεν είναι και δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Εδώ δεν χωρούν εκπτώσεις ούτε παρακαμπτήρια τεχνάσματα. Εάν η Τουρκία θέλει πραγματικά να γίνει μέλος της Ε.Ε., δεν έχει άλλη επιλογή από το να υιοθετήσει πλήρως τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες.
Είναι αυτονόητο, λοιπόν, ότι θα θέλαμε να δούμε την Τουρκία να κάνει σαφή και αποφασιστικά βήματα για την εκπλήρωση των κριτηρίων και προαπαιτουμένων που έχει θέσει η ΕΕ. Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου είναι συμβατική υποχρέωση της γείτονος. Θέλω να πιστεύω ότι η Άγκυρα θα αντιληφθεί το συντομότερο δυνατόν πως τα οφέλη από μια ομαλή ενταξιακή διαδικασία, με αφοσίωση στην ικανοποίηση των όρων του ευρωπαϊκού πλαισίου, είναι τεράστια, πρωτίστως για την ίδια και το μέλλον της.
2. Υπάρχει πάντα στο τραπέζι η πρωτοβουλία της Φινλανδικής Προεδρίας. Εκτιμάτε ότι υπάρχουν τα περιθώρια να προχωρήσει και να βρεθεί λύση; Πρέπει να υπάρχει ένας χρονικός ορίζοντας για την κατάληξη της προσπάθειας της Προεδρίας;
Θέλω πρώτα πρώτα να θυμίσω ότι οι υποχρεώσεις της Τουρκίας έναντι της ΕΕ είναι αυτοτελείς και δεν μπορούν να γίνονται αντικείμενο «ανατολίτικου παζαριού». Είναι γεγονός ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια της Φινλανδικής Προεδρίας, την οποία η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει χαρακτηρίσει ως βάση για συζήτηση. Η ανταπόκριση της τουρκικής πλευράς φαίνεται ότι δεν ήταν ανάλογη. Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη-μέλη έχουμε καταστήσει σαφές ότι δεν μπορεί να φθάσουμε στο παρά πέντε του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου χωρίς να έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο. Δεν είναι πάντοτε πολύ λειτουργικές οι δεσμευτικές ημερομηνίες όταν εξελίσσεται μια διαπραγμάτευση, αλλά, από την άλλη, η Τουρκία ξέρει εδώ και πάρα πολύ καιρό τι πρέπει να κάνει σε σχέση με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει απέναντι στην ΕΕ.
3. Θεωρείτε ότι θα πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία από τους Ευρωπαίους, αν μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής δεν έχει ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της και συνεχίζει να αρνείται την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου;
Οι υποχρεώσεις της Τουρκίας είναι σαφείς και συγκεκριμένες. Όπως δείχνει και η Έκθεση Προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ανταπόκριση της γείτονος είναι ισχνή, σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στο ζήτημα του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου, μηδενική. Αυτό δεν μας κάνει ευτυχείς. Το αντίθετο, μάλιστα. Εμείς θα θέλαμε η Τουρκία να κινείται με πιο αποφασιστικά βήματα στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής της προσαρμογής και να αλλάξει. Αλλά, όπως είπε και ο Πρωθυπουργός, «δεν μπορούμε να βλέπουμε πρόοδο εκεί που δεν υπάρχει». Όπως έχει συμβεί και με άλλες υποψήφιες χώρες, η μη συμμόρφωση στις υποχρεώσεις που μία υποψήφια χώρα έχει οικειοθελώς αναλάβει δεν μπορεί να μην έχει συνέπειες. Η Ένωση Θα αποφασίσει ομόφωνα στη βάση αυτής της πραγματικότητας και εκείνο που μπορώ να σας πω είναι ότι το μήνυμα προς την Τουρκία πρέπει να είναι αυστηρό. Η Τουρκία πρέπει να καταλάβει ότι δεν μπορεί να αψηφά τις ευρωπαϊκές της υποχρεώσεις, δεν μπορεί να παραβλέπει ότι έχει συγκεκριμένα κριτήρια και προαπαιτούμενα που πρέπει να εκπληρώσει.
4. Επειδή υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση αυτές τις ώρες για το αν θα πρέπει να διακοπούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ή να παγώσουν κάποια κεφάλαια κ.α , μέχρι ποιου σημείου εκτιμάτε ότι μπορεί να φτάσουν οι κυρώσεις των Ευρωπαίων στην περίπτωση που δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της η Τουρκία ;
Οι αποφάσεις λαμβάνονται ομόφωνα. Υπάρχουν συγκεκριμένες προβλέψεις. Μη πλήρης συμμόρφωση της Τουρκίας θα έχει ως αποτέλεσμα τον επηρεασμό της ενταξιακής διαδικασίας. Αυτό προβλέπεται στο Διαπραγματευτικό Πλαίσιο το οποίο συνδιαμορφώσαμε τα 25 κράτη μέλη της Ένωσης και επιβεβαιώνεται συνεχώς σε όλα τα κείμενα της ΕΕ έκτοτε. Δεν θα είχε νόημα να κάνω συγκεκριμένη πρόβλεψη σε αυτή τη φάση της διαδικασίας. Επιτρέψτε μου, όμως, δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, ότι κανένα κράτος μέλος δεν θα επιθυμούσε τον «εκτροχιασμό» της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, όπως και καμιάς άλλης υποψήφιας χώρας. Δεύτερον, η μπάλα είναι στην τουρκική πλευρά του γηπέδου. Η ευθύνη είναι της Τουρκίας. Οι δεσμεύσεις είναι για να τηρούνται, ιδιαίτερα όταν συνιστούν οργανικά στοιχεία της ενοποιητικής διαδικασίας. Η Τουρκία οφείλει να αντιληφθεί ότι το ευρωπαϊκό της μέλλον διασφαλίζεται μέσα από την υιοθέτηση και εσωτερίκευση ευρωπαϊκών κανόνων και προτύπων συμπεριφοράς. Για την Ελλάδα, όπως και για τα λοιπά κράτη μέλη της Ένωσης, η ευρωπαϊκή προοπτική της Άγκυρας υφίσταται μέσα από αυτονόητες απαιτήσεις μετασχηματισμού της σε μία γνήσια ευρωπαϊκή δημοκρατία. Αυτή την προοπτική υποστηρίζουμε, αυτή την προοπτική επιδιώκουμε. Διότι, να σας πω κάτι, κ. Βιτάλη, κάθε Έλληνας καταλαβαίνει πόσο σημαντικό είναι για τη χώρα μας να έχει μια…Ιταλία και στα ανατολικά της σύνορα.
5. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, πλην απροόπτου αναμένεται , για επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα , λίγο πριν την Σύνοδο Κορυφής , στις 7-8 Δεκεμβρίου. Μπορεί να υπάρξουν περαιτέρω βήματα στην κατεύθυνση της βελτίωσης των Ελληνοτουρκικών σχέσεων από αυτή την επίσκεψη, όπως, για παράδειγμα, νέα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης;
Η Ελλάδα είναι μία δύναμη ειρήνης, συνεργασίας και ασφάλειας στην περιοχή μας. Δεν πρέπει να κουραζόμαστε να επαναλαμβάνουμε σε όλους τους τόνους ότι στρατηγικό μας όραμα είναι η μετατροπή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε γειτονιά ειρήνης, δημοκρατίας, ανάπτυξης και προόδου. Αυτό το όραμα το υλοποιούμε με τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έχουμε αναλάβει στηρίζοντας και προωθώντας την ευρωπαϊκή προοπτική των γειτόνων μας. Την ίδια στιγμή, επιδιώκουμε την βελτίωση των σχέσεών μας με όλες τις χώρες της περιοχής. Η Τουρκία αποτελεί σημαντικότατο κρίκο. Η εξομάλυνση των διμερών μας σχέσεων είναι μέρος του ευρύτερου στρατηγικού σχεδιασμού. Οι διμερείς επαφές είναι χρήσιμες. Εμείς πιστεύουμε σε σχέσεις καλής και ειρηνικής γειτονίας. Γι’ αυτό εργαζόμαστε συστηματικά και με σχέδιο. Σε αυτό το πλαίσιο, η υιοθέτηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης είναι χρήσιμη, καθώς μας επιτρέπει να δημιουργούμε συνθήκες που μειώνουν την αβεβαιότητα και ενισχύουν τη σταθερότητα στο Αιγαίο. Δεν είναι καινούργια διαδικασία. Νέες ιδέες που συμβάλλουν στο καλό κλίμα και που υλοποιούνται μέσα από αυστηρά προσδιορισμένες διαδικασίες πάντα υπάρχουν.
